‘Kabinet geeft vanavond antwoord op de vraag: willen we nog verder met elkaar?’

Het kabinet is er veel aan gelegen om de coalitie in stand te houden. Dat zegt politiek commentator van De Telegraaf Wouter de Winther voorafgaand aan het crisisoverleg van de coalitiepartijen. “Een belangrijke motivatie is om het politieke midden in stand te houden.”

De top van het kabinet, met premier Mark Rutte en vicepremiers Sigrid Kaag, Wopke Hoekstra en Carola Schouten, buigt zich vanavond over de politieke aardverschuiving na de monsterzege van de BoerBurgerBeweging (BBB) bij de Provinciale Statenverkiezingen. “In de marge gaat het misschien over stikstof en andere dossiers, maar het belangrijkste is om elkaar in de ogen te kijken en antwoord te geven op de vraag: willen we nog met elkaar verder?”, zegt De Winther in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

De coalitie moet zich “verhouden tot de verkiezingsuitslag, waarin heel duidelijk is gebleken dat op dit moment een heleboel Nederlanders afscheid hebben genomen van de gevestigde orde in Den Haag”, zegt hij. “Niet alleen op coalitiepartijen, maar ook op gevestigde oppositiepartijen zoals PVV en SP werd minder gestemd.”

Het kabinet moet zich buigen over “de zogenoemde kloof” in de samenleving, zegt De Winther. “Er wordt gesproken over de kloof tussen Randstad en platteland, maar er zijn ook een heleboel wijken in de Randstad waar mensen zich vervreemd voelen van de manier waarop er over hen beslist wordt in Den Haag.” Antwoorden daarop vinden is het “hoofdbestandsdeel” van het overleg.

D66

Besproken wordt ook of er consequenties aan het signaal van de kiezer moeten worden verbonden, zegt De Winther. Gekeken wordt dan of het regeerakkoord op bijvoorbeeld het stikstofdossier moet worden opengebroken. Hij denkt dat er bereidheid is bij de partijen om water bij de wijn te doen, zelfs bij D66. “Het feit dat men er geen baat bij heeft om uit elkaar te gaan, is belangrijk voor de mensen aan tafel.”

VVD, CDA en ChristenUnie lijken al bereid het stikstofbeleid te herijken, maar D66 is vooralsnog tegen. Toch zei partijleider Sigrid Kaag vrijdag: “We hebben geen oogkleppen op en blijven oog houden voor de veranderde omstandigheden.”

De Winther: “Op het moment dat er nieuwe verkiezingen zouden komen en een partij als BBB heel groot wordt, zou D66 een stuk minder in de politieke melk te brokkelen hebben. Het kan daarom in het belang van die partij zijn om dit kabinet niet vroegtijdig naar huis te sturen. Ze hebben een prachtig regeerakkoord uitonderhandeld en de punten van D66 worden goed uitgevoerd.”

In de ogen van Kaag moet een balans worden gevonden tussen de ambities van het kabinet die in het regeerakkoord zijn vastgelegd en de realiteit van vandaag. In dat regeerakkoord staat dat de stikstofuitstoot in 2030 moet zijn gehalveerd. Voor het CDA is dat jaartal niet meer heilig, ook de VVD lijkt te willen schuiven. D66 houdt (vooralsnog) vast aan 2030.

“Vergeet niet dat D66 het heel belangrijk vond dat er grote stappen in het klimaatbeleid werden gezet. Daar ligt nog een wereld te winnen voor minister Rob Jetten. Hij heeft een enorme zak geld en kan grote stappen zetten. Als je je kabinet naar huis stuurt, spat ook die droom uiteen”, zegt De Winther. Hij denkt daarom dat D66 “helemaal niet doof is voor het signaal” van de kiezer.

Onvrede breder

VVD-leider Rutte heeft diverse keren gezegd dat de grote winst van BBB een krachtig signaal van de kiezer is, en dat hij wil kijken hoe hiermee om te gaan als kabinet. Ook CDA-leider Hoekstra blijft sinds de verkiezingsnederlaag van zijn partij herhalen dat het “glasheldere signaal” van de kiezer niet kan worden genegeerd.

Wel is volgens de top van het kabinet de onvrede van de kiezer dieper en breder dan alleen ‘stikstof’. De groeiende armoede en ongelijkheid in het land en de stijgende prijzen spelen ook mee, denken de coalitiepartijen. Net zoals het tekort aan woningen, de asielcrisis en de klimaatopgave.

Bij het overleg schuiven vanavond naast Rutte, Kaag, Hoekstra en Schouten ook secondanten aan. De Winther denkt dat zij na afloop weinig van wat besproken is met de buitenwereld zullen delen. “Ik verwacht dat we gaan horen: het was een goed gesprek en we gaan de komende weken het gesprek vervolgen.”

Vertrekt Kaag uit Den Haag?

Ondertussen pikt De Winther in politiek Den Haag signalen op dat D66-leider Kaag van plan is te stoppen na Rutte IV. “Je hoort dat deze baan er één is die ze niet per se ambieerde. Ze vond het mooi om D66-leider te worden, maar de praktijk blijkt niet zo gezellig. Ze heeft te maken met flinke bedreigingen en dat doet voor haar familie heel veel kwaad.”

Kaag “heeft zichzelf voorgenomen om de stem van de kiezer te bewaken en uit te dragen”, denkt De Winther. “Maar op een gegeven moment is de termijn eindig. Dan kan je doen waar je jezelf wat prettiger bij voelt, bijvoorbeeld een baan buiten Den Haag, op het internationale toneel. In Den Haag wordt aangenomen dat dat op haar wacht.”

Lees ook: 

‘Wopke Hoekstra en Sigrid Kaag spraken elkaar nog niet sinds winst BBB, kabinetscrisis hangt in de lucht’

Door: Peter Visser