Nieuw hoofdstuk in rijke historie tussen Nederland en Japan: 'Je moest niet in een Japanse auto rijden'

Koning Willem-Alexander is woensdag in de Japanse stad Osaka om de World Expo 2025 te bezoeken. Het Nederlandse paviljoen op de expo werd in april geopend door premier Dick Schoof, moet symbool staan voor de nauwe internationale samenwerking. Maar de goede relatie was lange tijd troebel, weet koningshuisdeskundige Justine Marcella. "Wij waren als eerste welkom, maar die band is enorm aangetast door de Tweede Wereldoorlog."

Nederland en Japan vieren dit jaar 425 jaar samenwerking. Nederland was na Portugal het eerste land dat toegang had tot Japan en een unieke handelspositie kreeg. Die goede band verdween als sneeuw voor de zon toen het Japanse Keizerrijk besloot hun expansiedrift in de praktijk te brengen, met als Nederlands dieptepunt de Jappenkampen in Nederlands-Indië. Tienduizenden Nederlanders, Indo-Europeanen en Indonesiërs werden geïnterneerd of kwamen om.

Hirohito naar Nederland

Ondanks deze oorlogsmisdaden bezocht keizer Hirohito (1901-1989), de 124e keizer van Japan, die regeerde in de Tweede Wereldoorlog, in 1971 Nederland. Er volgden protesten, de wonden waren diep. "Het ging maar over één ding, zelfs twintig jaar na de komst van Hirohito naar Nederland. Het was een tijd dat je het niet in je hoofd haalde om in een Japanse auto te rijden", herinnert Marcella zich.

"We denken meestal aan de Tweede Wereldoorlog en de inval van Duitsland, maar dit is ook een belangrijk hoofdstuk in onze geschiedenis waar heel veel Nederlanders zwaar onder hebben geleden. Zijn komst viel niet goed bij veel mensen." Hirohito werd door veel Nederlanders gezien als symbool van de gruwelen in de oorlog, alhoewel hij formeel niet direct verantwoordelijk werd gehouden.

Slijtperiode en herstel

Nadien herstelde de band langzamerhand. Bedrijven zoals Philips creëerden nauwe banden met Japanse bedrijven en andersom werd Japan een groot investeerder in Nederland. Wat de relatie een flinke boost gaf onder de samenleving was dat in de jaren 90 Japanse premiers in algemene zin hun "berouw" uitspraken over het oorlogsverleden.

Na de dood van Hirohito in 1989 bracht zijn zoon Akihito in 2000 een bezoek aan Nederland, dat veel positiever werd ontvangen. Na een slijtperiode van meerdere decennia zijn Japan en Nederland sindsdien weer nauw met elkaar verbonden. "De zoon van Hirohito was veel gematigder als keizer, niet zo militaristisch. De band tussen de Oranjes en Japan is intens, zeker onder de laatste twee generaties", vertelt Marcella.

Willem vaker in Japan

Officieel gezien is Willem-Alexander niet op staatsbezoek. "In principe leg je één keer per ambtstermijn een staatsbezoek af. Anders was ook de koningin mee geweest. Dan ziet een programma er heel anders uit, veel formeler dan nu. In 2014 is hij al op staatsbezoek geweest."

Marcella reisde ook meermaals af naar het Aziatische land. "In Japan is het heel anders qua protocollen dan in Nederland, nog tienduizend keer formeler." Toen vierhonderd jaar betrekkingen werd gevierd tussen Nederland en Japan bezocht ze het Aziatische land ook. Dat maakte indruk. "Er was veel meer tijd. Willem-Alexander heeft toen dezelfde tocht gemaakt als de eerste Nederlanders vierhonderd jaar geleden."

Dineren met keizer

Woensdag is Willem-Alexander dus weer in Japan voor de wereldtentoonstelling, die duurt van april tot oktober. Tijdens de expo kunnen ondernemers de relatie met Japan verder verdiepen. "Over de World Expo is een hoop gezegd en geschreven", zegt Marcella. "Het kost een hoop geld. Tegelijkertijd is Japan een belangrijk land, zeker voor Nederland. Goed om daar zichtbaar te zijn."

Willem-Alexander gaat een toespraak houden en donderdag staat een diner met de Japanse keizer Naruhito gepland. "En komt er weer een nieuw hoofdstuk aan deze relatie."