Na coronapandemie valt nu ook Oekraïne-oorlog ten prooi aan complotdenkers: ‘Georganiseerd in radicaal denken’
Waar we in de coronacrisis te maken kregen met sceptici die de pandemie in twijfel trokken, lijken diezelfde mensen zich nu te richten op de oorlog in Oekraïne. Beelden die naar buiten komen uit bijvoorbeeld Boetsja, waar honderden dode burgers werden aangetroffen langs wegen en in geïmproviseerde graven, worden afgedaan als fake.
De oorzaak is een “dieperliggend gebrek aan vertrouwen in machthebbers en overheden”, zegt desinformatiedeskundige van de Tilburg Institute for Law, Technology, and Society Gwenda Nielen in Goedemorgen Nederland. “Bij de verhalen rond de The Great Reset zie je bijvoorbeeld dat er machthebbers zouden zijn die op wereldniveau de macht in handen proberen te krijgen”.
De aanhangers van dit soort theorieën variëren sterk, “van neonazi’s tot antivaxxers”, zegt Nielen. Zij hebben zich “georganiseerd in een bepaalde manier van radicaal denken. Je ziet dat de antivaxxers nu via de kanalen van The Great Reset tot dit soort theorieën komen”, doelt ze op de verschillende ontkenningen rond de moorden in Boetsja.
De sceptici komen elkaar tegen in groepen op bijvoorbeeld berichtendienst Telegram, vertelt Nielen. Ook zelf neemt ze deel aan zo’n kanaal. “Daarin gaat het net zo goed over Hugo de Jonge als over de slachtoffers in Boetsja, wat nepnieuws zou zijn. Maar het gaat ook over corona. Alles komt terug en loopt door elkaar. Mensen krijgen via dit soort kanalen deze ideeën, omdat ze toch al geen vertrouwen hebben in overheden en feiten.”
Putinverstehers
Volgens Nielen zijn deze mensen inmiddels veelal te bestempelen als pro-Russisch. “Ze noemen zichzelf Putinverstehers. Ze vinden bijvoorbeeld dat Poetin een rechtmatig mandaat had om Oekraïne binnen te vallen.”
Sceptici en complotdenkers lijken dus gevoelig voor propaganda uit Moskou. Volgens Nielen is “manipulatie van perceptie en gedrag van alle tijden, maar maakt internet het eenvoudiger om het op grote schaal te verspreiden”.
Ook maakt Rusland volgens haar gebruik van de moderne gedragswetenschappen om mensen te beïnvloeden. “Er wordt angst gebruikt en onzekerheid gecreëerd door meerdere verhalen naast elkaar te delen. In onzekerheid zijn mensen minder bereid om zich ergens voor in te zetten.”
Boetsja
De beïnvloeding uit Rusland heeft nu ook effect op het ontvangen van de berichtgeving rond Boetsja, merkt Nielen. Volgens haar probeert Moskou het idee te creëren dat Oekraïne de moorden op burgers in scène heeft gezet om zo Rusland in een kwaad daglicht te zetten. Dat die verhalen ook in het Westen worden gedeeld, is volgens haar niet omdat het Kremlin denkt dat wij het geloven. “Ze doen het zodat ze in Rusland kunnen zeggen: wij delen dit ook internationaal, omdat het de waarheid is.”
Op die manier wordt voorkomen dat steun in Rusland voor de oorlog in Oekraïne afbrokkelt. Poetins regime vertelt zelfs “een steeds sterker verhaal dat alle Oekraïners nazi’s zijn en dat verminkingen aan burgers en Oekraïense militairen geoorloofd zijn, om ze daarvoor te straffen”.
Het gevolg is dat ook mensen in het Westen beginnen te twijfelen over de echtheid van de moorden in Boetsja. “Ze horen zo vaak dit soort verhalen dat ze denken: waar rook is, is vuur”, zegt Nielen. “Zo werken mensen. Als je iets meemaakt, probeer je zelf een verklaring te zoeken. Als die verklaring er niet is, kun je die er zelf achter plakken.”
Ondertussen worden in Oekraïne “mensen die verdacht worden van spionage of overloop of niet Oekraïens genoeg zijn vastgebonden aan lantarenpalen met bordjes met ‘verrader’ erop geschreven”. De nieuwsstroom “polariseert enorm daar, maar ook hier”, waarschuwt Nielen.
Social media
Nepnieuws wordt met name verspreid via social media, zoals Twitter, Facebook en Tiktok. “We zijn in Nederland hard aan het werk aan Europese wetgeving. Dat moet ervoor zorgen dat bedrijven als Twitter en Facebook allemaal hun verantwoordelijkheid moeten nemen”, zegt VVD-Tweede Kamerlid Queeny Rajkowski.
“Als er berichten seculieren die oorlog ontkennen of het coronavirus niet serieus nemen, moeten die social media-platformen, die een megafoon zijn, de berichten verwijderen en de trollenlegers geen toegang meer geven”, pleit het Kamerlid.
De vraag is: wie bepaalt wie de waarheid spreekt? Maar volgens Nielen zijn er desondanks een aantal voordehandliggende maatregelen. “Je kunt sowieso zeggen: bepaald gedrag vinden we niet geoorloofd. Je mag geen fake accounts gebruiken, je mag geen robots inzetten, je mag niet geautomatiseerd content verspreiden, je mag niet aanzetten tot haat. Je kunt allerlei regels bedenken.”
“Als je mensen oproept andere mensen te vermoorden, dan kun je zeggen dat we dat niet accepteren zonder de achterliggende reden te beoordelen”, zegt ze. “Daar moeten we meer op inzetten, maar ook op toezicht. Nu ligt het bij de platformen zelf, maar die kunnen een commercieel belang hebben. Er moet een onafhankelijke toezichthouder komen”, besluit Nielen.
LEES OOK: Honderden dode burgers op straat in Boetsja ‘kan incidenteel zijn’
Door: Peter Visser
Maak nu het verschil. Het telt. Word lid van WNL. Klik hier
Terugluisteren: Haagse Lobby
Presentator Martijn de Greve bespreekt de mestcrisis met Laura Bromet, voorvechter van de natuur namens GroenLinks-PvdA, Erwin Wunnekink, voorzitter Melkvee namens LTO en Iris Bouwers, kandidaat CDA in Europa en ook zelf boer.
Klik hier.
Stand van Nederland: Generatie Europa: de huizencrisis in Ierland
Brigadegeneraal Nicole de Wolf doet in De Telegraaf een oproep dat Nederland zich moet voorbereiden op grote verliezen als wij in conflict raken met Rusland….
Lees meerColumnist Aylin Bilic vindt dat we op 4 mei Nederlandse oorlogsslachtoffers moeten herdenken. “We maken dodenherdenking politiek op het moment dat we oorlogen van het…
Lees meerZorgvakbond NU’91 roept op tot een werkonderbreking van twee minuten om aandacht te vragen voor het toenemend geweld richting zorgpersoneel. Uit onderzoek van de zorgvakbond…
Lees meerDe huizenprijzen rijzen de pan uit en toch zijn er in vier jaar tijd niet zoveel hypotheekaanvragen gedaan. Afgelopen maand werden er 27.000 hypotheekaanvragen geregistreerd….
Lees meerSteeds meer vluchtelingen komen aan op Gran Canaria. Het Spaanse eiland kan dit niet langer meer aan. VVD-Europarlementariër Malik Azmani heeft het met eigen ogen…
Lees meerHet aantal gevallen van kinkhoest in Nederland heeft het hoogste niveau in zeker tien jaar tijd bereikt. Volgens cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en…
Lees meerFysieke boekenwinkels zijn bezig aan een opmars. De verkoop van boeken zit door onder meer TikTok-trends al een tijdje in de lift en daarom zoeken…
Lees meerIn Limburg geldt woensdagavond vanaf 18.00 uur code geel omdat er kans is op onweersbuien, meldt het KNMI. De verwachte buien kunnen gepaard gaan met…
Lees meerTwee jongens van 13 en 14 jaar zijn dinsdagavond aangehouden voor de mishandeling van een conducteur, meldt de politie woensdag. De NS-medewerker werd op station…
Lees meerEind mei moet duidelijk worden of Mark Rutte de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO wordt, zegt voormalig topdiplomaat Ed Kronenburg in het radioprogramma Sven op…
Lees meerNiet alleen in Nederland ligt de woningmarkt op zijn gat, ook in Ierland is wonen voor veel mensen onbetaalbaar geworden. In de afgelopen twintig jaar…
Lees meerUrenlang scrollen op TikTok en Instagram, elkaar het leven zuur maken op X of eindeloos video’s kijken op YouTube. Nederland is smartphoneverslaafd. Dat moet anders,…
Lees meerGeen gehakketak meer heen en weer of in sommige gevallen zelfs scheldkanonnades, want Marktplaats lanceert de nieuwe functie ‘Direct Kopen’. Hiermee kan een koper een…
Lees meerProRail slaat alarm over hoe weggebruikers zich gedragen rond spoorwegovergangen. Daarom is de spoorbeheerder bezig met het plaatsen van flitscamera’s door heel Nederland. “Het is…
Lees meerGino, Anne Faber en Yoran. Allemaal personen die waren vermist en niet allemaal zijn ze gevonden. Helaas zijn er nog altijd heel veel vermiste personen…
Lees meer