Van hipsterterritorium tot radicaal-rechtse ‘DDR-wijken’: Berlijn ademt politieke verdeeldheid

De hoofdstad van Duitsland Berlijn is naast een walhalla voor progressief denkenden ook een stad met een andere kant. Waar de wijken rondom het centrum gelden als hipsterterritorium, zijn in Oost-Berlijn rechts-populistische wijken te vinden. Electoraal geograaf Josse de Voogd ziet de politieke verdeeldheid als een scheidslijn door Berlijn lopen. Hij wandelt in een nieuw seizoen van de WNL-serie Aangehaakt in aanloop naar de Europese verkiezingen door vier Europese steden.

"Je ziet dat twee politieke systemen hun blauwdruk op de stad leggen", aldus De Voogd in Aangehaakt op NPO 2. Decennia na de val de Berlijnse muur, die tot 1989 families tussen Oost en West Berlijn uit elkaar scheurde, ademt de stad nog steeds politieke verdeeldheid.

Fietsen in Berlijn is 'linkse hobby'

Vandaag de dag strijden de progressieven en conservatieven om de macht in de stad. Dat is ook te zien in het fietsbeleid. Waar in Amsterdam bijvoorbeeld steeds meer wordt gecreëerd voor de fiets, verliezen fietspaden in Berlijn juist steeds meer terrein. De auto krijgt door de conservatieve partijen steeds meer voorrang.

Floris Beemster werkt als adviseur duurzame mobiliteit in de Duitse metropool. Fietsend door het centrum benoemt hij de toenemende gevaren. "Een paar weken terug zijn hier nog twee doden gevallen, ze werden aangereden door een automobilist", vertelt hij terwijl hij door een straat fietst die eerst volledig was afgesloten voor auto's. "Er was veel leegstand in de straat en ze wilden de straat leefbaarder maken. Nu rijden overal weer auto's en is voor fietsers niets geregeld."

Ontvang je al onze gratis nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets van WNL!

Tijdens de verkiezingscampagne van twee jaar geleden werd de fiets tegenover de auto geplaatst. "De oude regering was voor leefbaarheid van de stad én vergroenen. De fiets moest meer een rol krijgen", aldus Beemster. "Aan de conservatieve kant ontdekten ze dat er veel autobezitters zijn die daar niet blij mee zijn. Zij zien fietsen als een linkse hobby." En zo werden na decennia de Conservatieven de grootste in de stad.

Kortom, Berlijn bleek conservatiever dan gedacht. "Het was een trendbreuk in Duitsland en Europa, omdat in veel steden groen terrein wint. Terwijl in Berlijn veel verzet tegen de groenen plaatsvindt."

Berlijn is 'hipsterterritorium'

Dat Berlijn een stad met veel politieke verschillen is, blijkt uit de wijken rondom het centrum, waar veel hipsters wonen. "Het is hipsterterritorium", ziet de Voogd. Met hippe cafés en vegetarische restaurants is de progressieve wijk Prenzlauer Berg in Oost-Berlijn een bolwerk van de groene partij. De wijk telt 168.787 inwoners en is "hipster paradise", observeert De Voogd al lopend door de straten.

Prenzlauer Berg lag lang in verval en is huis voor huis opgeknapt. "Dat begon met krakers en kunstenaars. Op gegeven wordt het een place to be. Dan komen er steeds meer groepen met een hoger inkomen, maar wel met een alternatieve touch."

Er bestaat een direct verband tussen het bombardement op Berlijn en de wijken waar hipsters wonen, legt De Voogd uit. "Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog is een hele strook door de binnenstad platgegooid. Je ziet dat hipsters en het groene stemgedrag in een kring daaromheen zit." Hij vergelijkt de stad met Rotterdam. Ook daar scoort GroenLinks-PvdA het beste in de wijken die niet gebombardeerd zijn, maar om het centrum heen liggen. Hipsters willen graag in oude panden wonen.

'DDR-wijk' laat andere kant van Berlijn zien

Oost-Berlijn heeft echter ook een hele andere kant, blijkt uit de radicaal-rechtse wijk Marzahn-Hellersdorf. De voormalige DDR-wijk ligt in het uiterste oosten van de stad, waar veelal op de rechts-populistische partij AFD wordt gestemd.

De wijk telt ruim 290.000 mensen, veelal wonend in grauwe flats, stammend uit de Sovjettijd. "Ze hebben het wel opgeleukt", ziet De Voogd, terwijl hij naar de flats kijkt. "Het is mooi gepleisterd en met kleurtjes geschilderd." De wijk bestaat uit Plattenbau. "Dat zijn series elementen die eerst zijn gefabriceerd in een fabriek, met de ramen er al in."

De Voogd ziet dat de architectuurverschillen in Berlijn groot zijn. "Je hebt wijken die chic zijn en die je overal in Europa terugvindt, je hebt hipsterwijken, maar ook wijken die uniek zijn voor hier", doelend op de architectuur stammend uit het Oostblok.

In Oost-Berlijn, het armere deel van de stad, scoren de flankpartijen zeer goed, aldus De Voogd. “Je ziet dat Die Linke, de meest linkse partij in Duitsland, en AFD goed scoren.”

Meer weten over Berlijn? Kijk vanavond om 21.09 uur naar de tweede aflevering van een nieuw seizoen Aangehaakt op NPO 2. Volgende week gaat Josse de Voogd verder Europa in. Dan is hij in Stockholm.