Rutte voor enquêtecommissie Toeslagen: ‘Mensen zijn ervan overtuigd dat hij meer had kunnen doen’

De komende maanden zoekt een parlementaire enquêtecommissie antwoorden op de vraag hoe de Belastingdienst duizenden mensen onterecht als fraudeur bestempelde. Daarin wordt demissionair premier Mark Rutte ondervraagd. "Er wordt dieper gekeken naar de achterliggende oorzaak", zegt politiek commentator van De Telegraaf Wouter de Winther bij Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Eerder deed een enquêtecommissie al onderzoek naar de Toeslagenaffaire. Het verschil met toen en nu is dat bij het huidige onderzoek "dieper wordt gekeken naar de achterliggende oorzaak" van waar het is misgegaan. Vragen als hoe het komt dat Nederlanders hun rechtsbescherming kwijtraakten, waarom zij het gevoel hebben dat de overheid tegen hen is en welke rol de Tweede Kamer hierin heeft gespeeld, krijgen nu meer aandacht. "Die zijn vorige keer buiten schot gebleven", zegt De Winther.

Gesprekken met Rutte

De parlementaire enquêtecommissie zal vandaag Rutte aan de tand voelen. Niet over zijn rol als premier, maar over zijn rol als staatssecretaris van Sociale Zaken. Die functie bekleedde hij tussen 2002 en 2004 in kabinetten Balkende I en Balkenende II. Daarin was Rutte verantwoordelijk voor de wetten rond de bijstand en uitkeringen. "Er wordt verondersteld dat dat een moment is waardoor de overheid wegen ging bewandelen waardoor mensen ontzettend in de knel zijn gekomen", vertelt De Winther.

Het kan voor Rutte ingewikkeld zijn om alle vragen te beantwoorden, aangezien hij de afgelopen jaren - ook als premier - enorm veel kennis heeft opgedaan. "Hij moet een scheiding in zijn hoofd maken van wat hij nu weet en wat hij wist van toen hij staatssecretaris was."

Politieke gevolgen

De rol die Rutte speelde als premier blijft niet volledig buiten schot. "Zij gaan hem later echt horen wat hij als minister-president heeft gedaan of nagelaten. Mensen zijn ervan overtuigd dat hij meer had moeten doen toen de alarmsignalen klonken, ook al was hij als bewindspersoon niet meer direct verantwoordelijk voor Sociale Zaken."

Ondanks dat de focus ligt op waarheidsvinding, is het volgens De Winther nog altijd mogelijk dat er politieke consequenties volgen. De vraag is wie de dan verantwoordelijkheid moet dragen, aangezien die niet ligt bij een persoon maar bij de functie. "Als iemand anders de functie bekleedt is die verantwoordelijk voor wat in het verleden bij zijn voorgangers is misgegaan", legt de politiek commentator uit.

Verkiezingen

In de wandelgangen hoorde De Winther dat de enquêtecommissie mogelijk gepolitiseerd te werk gaat. Want "er komen verkiezingen aan", zegt hij. "Achter de schermen hoor je hier verhalen over. Dat mensen die gehoord zijn het idee hadden dat sommige leden van de commissie er heel erg uitgesproken in zaten."

De commissieleden zouden te meer werk gaan "vanuit een politieke achtergrond" en minder vanuit waarheidsvinding. "We zullen zien of dat voor de schermen ook gaat gebeuren."