Kamerleden Omtzigt en Dassen komen met anti-corruptieplan: ‘Hebben nu geen regels die hiermee omgaan’

Oppositie-Kamerleden Pieter Omtzigt en Laurens Dassen (Volt) zijn op ‘integriteitsmissie’ en lanceren een heus anti-corruptieplan. Deze bestaat uit een wettelijke gedragscode met een boete voor overtreders, een handhavingsautoriteit en een register waarin alle contacten met lobbyisten worden bijgehouden.

“Het klinkt wellicht als heel veel, maar dat is ook omdat er op dit moment nog niets is”, zegt Dassen in Goedemorgen Nederland op NPO 1. “We hebben geen regels die hiermee omgaan. Dat is ook waarom we op de vingers zijn getikt door de Europese autoriteit, die zegt dat Nederland hier een probleem mee heeft. Andere landen doen dit al.”

Het gaat hier om het vertrouwen in de rechtstaat en in Nederlandse bewindspersonen, beklemtoont het Volt-Kamerlid. “En dan is een extra toezichtsautoriteit die daarvoor kan waarborgen heel belangrijk.”

De ideeën hiervoor presenteerden de twee politici volgens de Volkskrant maandag in een gezamenlijke initiatiefnota. Met hun voorstellen willen ze serieus werk maken van de nieuwe bestuurscultuur. Uiteindelijk is een cultuuromslag naar een transparante en zuiver handelende overheid belangrijker dan de regels die je afspreekt, vinden de twee Kamerleden. Maar om daar te komen, moeten er wel afspraken worden gemaakt over wat wel en niet kan. Daar willen ze een bijdrage aan leveren.

‘Krijgen al jaren zware kritiek van Europa’

Want hoewel Nederland in de top tien van minst corrupte landen staat, heeft ons land wel degelijk een probleem. “We krijgen al heel veel jaren zware kritiek van Europa, en dat gaat met name om het risico op belangenverstrengeling”, zegt ook Lousewies van der Laan, directeur Transparency International Nederland. “Weten we eigenlijk wel of onze hoge politici, bewindslieden, ministers en staatssecretarissen, of zij voor ons belang bezig zijn, of dat zij misschien ook een privébelang hebben?”

Als voorbeelden noemt Van der Laan onder meer de toeslagenaffaire en de mondkapjesdeal. “Weten we eigenlijk precies hoe beleid en wetgeving tot stand komt? Er zijn natuurlijk veel Wob-verzoeken van journalisten die zwartgelakt terugkomen. Dus er is nogal wat kritiek op hoe wij het in Nederland doen, en er is veel werk aan de winkel, helaas.”

Afkoelperiode

Dassen en Omtzigt zien onder meer heil in een ‘afkoelperiode’ van twee jaar. Dit om te voorkomen dat ex-bewindspersonen razendsnel terugkeren bij hun oude ministerie als lobbyist, of aan de slag gaan bij een bedrijf dat iets van doen heeft met het eerdere ministerschap, zoals Cora van Nieuwenhuizen. “Zij zat nog in de regering waar gesproken werd over de energiebegroting van het jaar daarop, en zij wist toen al dat ze naar een energielobby-organisatie (EnergieNL, red.) ging, met onder andere het Russische Gazprom daarin”, zegt Dassen. “Dat is onacceptabel. Dat is niet op de grens, maar dat is er echt overheen.”

Deze afkoelperiode moet wettelijk vastgelegd worden zodat een toezichtsautoriteit hier ook daadwerkelijk op kan handhaven. “Er zijn wel allerlei afspraken, maar die zijn niet goed vastgelegd, waardoor het een beetje schimmig en onduidelijk is, ook voor bewindspersonen zelf.”

Lobbyregister

Met de nieuwe regels zetten de Kamerleden op dit moment in op bewindspersonen en topambtenaren. En een belangrijk onderdeel is ook zeker de lobby. “De toegang tot de macht.” Volgens Dassen is vaak onduidelijk hoe wetgeving tot stand komt. “Welke grote bedrijven hebben nu uiteindelijk meegewerkt? Een paar jaar geleden hadden we de coco-affaire. Daar zag je na goed onderzoek van NRC dat banken letterlijk meeschreven aan wetten”, noemt hij als voorbeeld. Hij doelt op het feit dat drie grote Nederlandse banken meeschreven aan een wet van het ministerie van Financiën die banken een flink belastingvoordeel zou opleveren.

Dassen benadrukt verder lobby ‘an sich’ niet verkeerd is. “Maar het moet wel duidelijk zijn wie eraan meewerkt. Daarvan zeggen wij: registreer dat nu heel duidelijk, en zet er ook een lobbyfunctionaris op die dat kan handhaven.”

Integriteit

Dassen geeft aan dat het overgrote deel van de bewindspersonen integer handelt. “Maar ze zijn hier weer op zichzelf aangewezen van hoe ze moeten handelen, en dat zorgt ook voor heel veel onduidelijkheid”, legt hij uit. “Zo hebben we bijvoorbeeld de situatie gehad met minister Ernst Kuipers die in zijn vorige rol verantwoordelijk was voor het Erasmus, en ook een toezichthoudende functie had bij een bedrijf dat nu in conflict is met het ministerie waar hij verantwoordelijk is.”

Dat zou een schijn van belangenverstrengeling kunnen veroorzaken, zegt Dassen. “Zo’n commissie kan dan helpen om de minister advies te geven hoe daarmee om te gaan, juist om te voorkomen dat er in de Kamer ophef ontstaat en dat er een incident is waar we met z’n allen weer allemaal overheen buigen en dat het vertrouwen in de democratie naar beneden laat gaan.”

LEES OOK: Stevige kritiek op Tweede Kamer tijdens coronacrisis: ‘Stempelmachine voor kabinet’

Door: Redactie