Hoe nu verder? Het antwoord is misschien gegeven in telefoongesprek tussen Omtzigt en Plasterk

Informateur Ronald Plasterk levert vanmiddag zijn eindverslag in bij Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma. Wat zijn advies wordt, is nog volstrekt onduidelijk, zegt politiek commentator van het AD Hans van Soest in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Het ligt aan wat Omtzigt in een telefoongesprek met Plasterk heeft gezegd. Dat weten we niet."

Plasterk zal in het verslag uiteenzetten hoe het volgens hem verder moet met de kabinetsformatie nu NSC liet weten geen heil te zien in een meerderheidskabinet met PVV, VVD en BBB. NSC had daar al bedenkingen bij en heeft inmiddels duidelijk gemaakt daar geen mogelijkheid tot "vruchtbare samenwerking" in te zien. Ook de VVD heeft herhaaldelijk gezegd alleen een gedoogrol te willen in deze combinatie.

De vraag of de formatie daarmee definitief is geklapt, is nog altijd niet beantwoord. Van Soest: "Omtzigt is opgestapt en zei: Ik zie geen mogelijkheid dat wij er samen uit gaan komen. Hij zei ook: Het is niet geklapt, maar ik zie op dít moment geen kans om verder te praten. Zijn boodschap is tegenstrijdig."

Dat maakt het voor Plasterk haast onmogelijk om vandaag een duidelijke conclusie te trekken. "De vraag of deze vier in welke vorm dan ook met elkaar verder kunnen, is nog steeds niet beantwoord. Zo lang die vraag niet beantwoord is, zal de Tweede Kamer komende woensdag achterover leunen en zeggen: Beste meneer Omtzigt, wat is het nou?"

Telefoongesprek

Toch sluit Van Soest niet helemaal uit dat er vandaag antwoord komt op de vraag of een samenwerking mogelijk is tussen de vier partijen. Dat ligt aan de inhoud van een telefoongesprek dat Omtzigt en Plasterk eind vorige week hadden, zegt hij. "We weten niet wat in dat gesprek is gezegd."

Van Soest gaat verder: "Het gekke is: vorige week suggereerde Omtzigt dat hij een rechts minderheidskabinet met Wilders aan het hoofd alleen wil gedogen. Nu horen wij vanuit NSC-gelederen dat ze eigenlijk helemaal niet met Wilders willen, ook niet in de minderheidsvariant. Als dat zo is en als Omtzigt dat ook heeft gezegd tegen Plasterk, dan kan hij concluderen dat een vruchtbare samenwerking tussen deze vier partijen niet mogelijk is."

Ontvang jij al onze gratis WNL-nieuwsbrief? Meld je hier aan!

Zo lang Omtzigt dat niet hardop heeft gezegd, is het voor Plasterk heel moeilijk om een conclusie te trekken, benadrukt Van Soest. "En eerlijk gezegd: ik denk niet dat Omtzigt dat heeft gezegd." De NSC-leider was maandag aanwezig bij het overleg met de drie andere partijen waarmee hij de afgelopen weken heeft gepraat over de vorming van een nieuw kabinet.

Blijft Plasterk informateur?

Mogelijk is het schrijven van het eindverslag het laatste kunstje van informateur Plasterk. Volgens Van Soest kan PVV-leider Geert Wilders, die het voortouw heeft in de formatie, "niet weer met Plasterk komen aanzetten", vanwege zijn beschadigde band met Omtzigt. "Omtzigt heeft in twijfel getrokken of Plasterk wel eerlijk was. Hij beschuldigde Plasterk ervan dat hij moedwillig documenten met financiële gegevens heeft achtergehouden. Plasterk kan dus niet meer door."

Wie moet het dan wel doen? Wilders zal niet opnieuw een partijgenoot naar voren schuiven, zoals hij aan het begin van de formatie deed met Gom van Strien, denkt Van Soest. "Dat was geen succes." Hij denkt aan een "minister van Staat-achtig type" en noemt de namen van Jaap de Hoop Scheffer of Sybilla Dekker. "Zij staan een beetje op afstand van de politiek en kunnen tegen alle partijen zeggen: Jongens, wat willen jullie nou?"

Wilders zal in ieder geval niet met een partijgenoot aankomen. "Dat heeft hij gedaan aan het begin van de formatie (met Gom van Strien, red.), dat was geen succes", zegt Van Soest. Hij denkt aan een "minister van Staat-achtig type, zoals Jaap de Hoop Scheffer of Sybilla Dekker. Zij staan een beetje op afstand van de politiek en kunnen tegen alle partijen zeggen: Jongens, wat willen jullie nou?"

Goedemorgen Nederland terugkijken? Dat kan hier op NPO Start!

Om 16.00 uur wordt het verslag van Plasterk openbaar. Daarin staat in ieder geval wat de partijen hebben besproken over de rechtsstatelijkheid. Komende woensdag gaat de Tweede Kamer over het verslag in debat. Omtzigt krijgt het zwaar te verduren, denkt Van Soest. "Partijen zullen zeggen: Geef nou duidelijkheid, alleen dan kunnen we verder."

Overheidsfinanciën

Omtzigt liep weg bij de onderhandelingstafel omdat hij naar eigen zeggen was geschrokken van een overzicht van mogelijke financiële tegenvallers waar een nieuw kabinet rekening mee moet houden. De stukken waar hij inzage in kreeg om tot die conclusie te komen, worden vandaag ook openbaar. Maar, zegt Van Soest, daaruit kunnen we niet opmaken wat de staat van de schatkist is.

"Het is niet zo dat ministeries hebben gezegd: deze financiële tegenvaller, daar moet je op rekenen. Wat is gevraagd door Omtzigt, is: wat zijn de mogelijke tegenvallers? En dat is altijd een hele lijst. Want ja, als ministerie houd je altijd met alle mogelijkheden rekening."

Wat de uitkomst vandaag ook is, Wilders is opnieuw aan zet, zegt Van Soest. "Hij is de leider van de grootste partij. De Tweede Kamer zal naar hem kijken en zeggen: Nou Geert, zoek een oplossing. Een alternatief is er niet, benadrukt hij. "Op dit moment is er geen steun voor een kabinet in welke vorm dan ook."