Toponderhandelaar raadt minderheidskabinet aan: 'Wat je nu niet wil, is volledige formatie'

D66 en CDA presenteerden dinsdag als formerende partijen een gezamenlijk mini-regeerakkoord op vijf thema's dat moet dienen als uitgestoken hand naar andere partijen. Wat wordt de volgende stap in de formatie en welke partijen haken aan? Onderhandelingsexpert Maarten van Rossum zou niet streven naar een meerderheidskabinet of iets wat daarop lijkt.

"Dat klinkt een beetje gek, maar als jij op zeventig zetels met z'n vieren zit, dan heb je eigenlijk de dynamiek van een meerderheidskabinet wel geïmporteerd", legt Van Rossum uit in radioprogramma Sven op 1. "Dan zit je met veel te veel partijen aan tafel én heb je aan iedereen het wapen gegeven om de stekker eruit te trekken."

Luister de uitzending van Sven op 1 hier terug:

Van Rossum adviseert om met één partij erbij te beginnen. "Ik zou voor de VVD kiezen. Maar dat is een beetje afhankelijk van de houding van de VVD ook. Dan heb je aan de rechterkant een partij die D66 niet wil - JA21. En aan de linkerkant een partij die de VVD niet wil - GroenLinks-PvdA."

Geen volledige formatie

"Wat je eigenlijk nu niet wil, is een volledige formatie", stelt Van Rossum, die in het verleden onder meer als adviseur van Nederlander van het Jaar Mark Rutte werkte. "Een regeerakkoord maken is natuurlijk niks anders dan het opschrijven van gestold wantrouwen. In de tijd dat ik in Den Haag werkte, lag er een heel mooi regeerakkoord, alleen toen kwam MH17 naar beneden en begon er een enorme vluchtelingenstroom op gang te komen. Dat stond er niet in. Wat er wel gebeurde, was dat er een enorm effectieve samenwerking kwam, zowel politiek als ambtelijk. Ik zou naar die dynamiek toegaan."

Een minderheidskabinet past in de ogen van Van Rossum goed bij de verkiezingsuitslag. "We hebben een enorm versplinterde uitslag. De grootste partij heeft 26 zetels - dat is niks - en je moet tot 75 komen. Ik zou als kiezer niet hopen op een zo chaotisch mogelijk meerderheidskabinet. Nee, laten we een minderheidskabinet maken dat uiteindelijk op brede steun kan rekenen. Daarmee kan je grote transities doen."

'Minderheidskabinet cruciale fout'

GroenLinks-PvdA-leider Jesse Klaver zou het een "cruciale fout" vinden als D66 en CDA op basis van hun formatiestuk gaan onderhandelen over een minderheidskabinet. Daarmee zouden zij het "blokkeergedrag" van de VVD belonen, zei hij na afloop van een gesprek met informateur Sybrand Buma.

Klaver vindt dat zijn partij, die bij de verkiezingen zakte van 25 naar 20 zetels, thuishoort aan de onderhandelingstafel. "Wat dit land nodig heeft, zijn doorbraken", zei hij. "Daarvoor is een meerderheidskabinet nodig en daarvoor zijn wij echt noodzakelijk." Eerder zei hij al aanknopingspunten te zien voor samenwerking in het inhoudelijke stuk dat D66 en CDA deze week presenteerden.

Bekende metafoor

Buma vertelde Jetten en Bontenbal toen het ging over inhoudelijke verschillen tussen D66 en CDA over de metafoor van een sinaasappel. "Twee mensen ruziën over een sinaasappel, maar wat bleek: de een had die nodig voor het sap, de ander om marmelade van te maken." Met andere woorden: er was geen probleem, je kunt die sinaasappel voor beide doeleinden gebruiken.

Op zijn boek Toponderhandelaars staat de sinaasappel met gouden schil afgebeeld. "De anekdote daarvan is dat de twee laatste mensen op aarde de sinaasappel moeten verdelen. De kunst van onderhandelen is doorvragen: waarom heb je die sinaasappel nodig? Dan blijkt de een het sap nodig te hebben en de ander de schil omdat hij een taart wil bakken in ons voorbeeld altijd. Of het toeval is dat Buma de metafoor gebruikte? Dat laat ik bij jou, Sven."