Hebben Nederlandse maatregelen tegen Israël zin? 'Vrees dat we met debat nauwelijks verder zijn gekomen'

Tijdens het fel bevochten Kamerdebat over Gaza, dat het zomerreces tijdelijk onderbrak, moest demissionair NSC-minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) laveren tussen felle kritiek van links en terughoudendheid van rechts. Moet Nederland hardere maatregelen nemen tegen Israël? En heeft dat überhaupt zin, of blijft elke stap vooral symboolpolitiek?

De Tweede Kamer kijkt met afschuw naar de situatie in Gaza, maar bleef donderdag scherp verdeeld over de vraag wat Nederland kan – of moet – doen om de verschrikkingen te stoppen. Buiten het Kamergebouw protesteerden demonstranten, binnen liepen de emoties soms hoog op. Opvallend fel was Denk-leider Stephan van Baarle, die de Israëlische premier Netanyahu "de Hitler van de 21e eeuw" noemde. Hij beschuldigde het kabinet van medeplichtigheid aan genocide. Minister Veldkamp wierp die suggestie "verre van zich".

"De positie van Veldkamp is bijna onmogelijk, hij kán het eigenlijk niet goed doen", reageert politiek verslaggever Mats Akkerman in Goedenavond Nederland op NPO 1. Waarom? De ene helft van de Kamer vindt dat hij veel te weinig doet voor Gaza, terwijl andere partijen al weken op hun achterste benen staan vanwege elke maatregel tegen Israël.

Strijd in Den Haag

Die tweestrijd kwam scherp naar voren in de discussie over de meest recente kabinetsmaatregelen. Veldkamp kondigde vorige week aan dat twee Israëlische ministers een inreisverbod krijgen, dat de Israëlische ambassadeur is ontboden, en dat Nederland binnen de EU pleit voor het opschorten van het Associatieverdrag met Israël – een handelsakkoord waar miljarden euro’s mee gemoeid zijn.

"Partijen als D66, Volt, GroenLinks-PvdA, SP, Partij voor de Dieren en Denk zeiden daarover: hiermee sla je geen deuk in een pakje boter. Je moet veel verder gaan," aldus Akkerman. Zij pleiten onder meer voor een volwaardig wapenembargo, sancties tegen de hele regering-Netanyahu, opschorting van het belastingverdrag, het stopzetten van handel met nederzettingen, en erkenning van de Palestijnse staat. "Waar wacht de minister nog op?", vroeg D66-Kamerlid Jan Paternotte.

Aan de rechterkant van het politieke spectrum klinkt juist dat Nederland Israël niet te hard moet aanpakken. De PVV en SGP wijzen op de rol van Israël als enige democratie in de regio en strategisch bondgenoot in de strijd tegen terreur. "Daar moet Veldkamp dan tussen balanceren," concludeert Akkerman.

Veldkamp moest zijn keuzes tijdens het debat dan ook uitgebreid verdedigen, zag Akkerman. "Hij zei: 'Misschien gaat wat ik doe niet ver genoeg - als je die beelden ziet van die verhongerende kinderen, dan gaat natuurlijk heel veel niet ver genoeg. Maar als je het vergelijkt met andere landen, ga ik hier al best ver in en ik neem in Europa een voortrekkersrol op mij.' Daarmee legde hij de kritiek naast zich neer."

Een reeks Kamerleden wees Veldkamp op het recente advies van de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV), die zei dat Nederland een plicht heeft om actie te nemen om een dreigende genocide te voorkomen. Veldkamp wilde nog niet in detail op dat advies ingaan en bleef opsommen wat het kabinet al doet.

Is Nederland machteloos?

Daarnaast rijst de vraag of Nederlandse maatregelen überhaupt effect sorteren. VVD-Kamerlid Eric van der Burg benadrukte dat Nederland alleen impact heeft als het samen optrekt met andere EU-landen – en bij voorkeur met steun van de VS. Maar binnen de EU heerst verdeeldheid: landen als Hongarije en Tsjechië blokkeren strengere maatregelen, terwijl Frankrijk, Zweden en het VK inmiddels wél actie willen nemen.

Oud-diplomaat Ron Keller vindt die redenering te gemakzuchtig. "Tuurlijk werk je effectiever als groep, maar je hebt toch ook een geweten? Je kunt niet aan de kant blijven staan als dit gebeurt."

Hij pleit voor een coalitie van landen die wél bereid zijn verder te gaan. "Al zijn we met 20 of 25 landen in plaats van 27, we moeten gewoon initiatief nemen. Schrijf een brief, ga het gesprek aan met Netanyahu en Trump en kom met harde standpunten."

"Bovendien", vervolgt Keller, "met maatregelen geef je als land wel een signaal af. Je ziet vaak dat andere landen door zo'n signaal geïnspireerd raken. Toen Frankrijk vorige week besloot de Palestijnse staat te erkennen, zag je dat er gelijk een stuk of vijf landen volgden."

Symboolpolitiek

"Maar ja, ik vrees dat we met dit debat nauwelijks verder zijn gekomen", concludeert Akkerman. "Het verhaal blijft vooralsnog dat Nederland alleen in Europees verband wil optrekken met strenge maatregelen, wat Van der Burg zei. Daarbij hebben we eigenlijk ook gewoon Amerika nodig, en dat is op dit moment ook niet aan de orde. Zolang Amerika Israël steunt, is alles wat wij doen symboolpolitiek."

Ron Keller stemt daarmee in. "Je ziet aan alle kanten machteloosheid bij de partijen. Wanhoop, boosheid, frustratie. We willen allemaal dat die oorlog stopt, maar dat kunnen wij van vandaag op morgen niet bewerkstelligen."