Is SGP een 'illegale partij'? 'Deze ideeën over vrouwen zijn in strijd met de grondwet'
De Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) heeft opnieuw geen vrouwen op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer gezet. Lilian Janse, een vrouwelijke Zeeuwse politica die zich kandidaat wilde stellen voor de Kamer, is naar eigen zeggen "gefrustreerd" over dat nieuws. Maakt de conservatief-christelijke partij zich nog steeds schuldig aan discriminatie op basis van geslacht?
"Ik hou van transparantie, van openheid. Zeg gewoon eerlijk, waarom wil je geen vrouw op de lijst zetten?" vroeg Janse deze week aan het SGP-partijbestuur. Janse is al sinds 2014 fractievoorzitter van de gemeenteraad van Vlissingen, maar werd niet eens uitgenodigd om op gesprek te komen voor de concept-kandidatenlijst van de Tweede Kamerverkiezingen.
De SGP mag Janse officieel niet weigeren om haar sekse; de Hoge Raad heeft ruim tien jaar geleden geoordeeld dat vrouwen zich bij de SGP verkiesbaar moeten kunnen stellen. De SGP stelt zich officieel dan ook aan die wet te houden, vertelt politiek verslaggever Mats Akkerman in Goedenavond Nederland op NPO 1. “Ze zeggen: Janse is niet afgewezen omdat ze vrouw is. Maar ze zeggen ook niet waarom dan wél. En aan haar politieke ervaring kan het ook niet liggen, want ze is al sinds 2014 fractievoorzitter van de gemeenteraad van Vlissingen."
De roeping van de vrouw
Akkerman zet, net als Janse, vraagtekens bij het verweer van de SGP. Als je goed kijkt naar de selectiecriteria op de SGP-website, kun je volgens hem namelijk wel degelijk opmaken dat sekse nog een bepalende rol speelt binnen de partij.
Akkerman: "In die selectiecriteria wordt sekse wordt niet genoemd, maar er staat wél dat een kandidaat 'beginselgetrouw' moet zijn. En in de beginselen van de partij staat dat de man en en de vrouw ieder een andere roeping hebben - en dat het niet de roeping van de vrouw is om te stemmen en zich verkiesbaar te stellen voor een politieke functie."
“In de beginselen van de partij staat dat de man en en de vrouw ieder een andere roeping hebben - en dat het niet de roeping van de vrouw is om te stemmen en zich verkiesbaar te stellen voor een politieke functie.”
In de beginselen van de SGP wordt bovendien opgeroepen tot verzet tegen mensen die vrouwen wél bij de politiek proberen te betrekken: "Elk emancipatiestreven dat de van God gegeven roeping en plaats van mannen en vrouwen miskent, is revolutionair en moet krachtig worden bestreden."
'Het is eigenlijk een illegale partij'
Het lijkt er echter op dat de meeste partijleden - mannelijk én vrouwelijk - nog altijd resoluut achter de partijbeginselen staan. Tijdens een ledencongres eerder dit jaar stemde 84 procent tegen een voorstel van Janse om het makkelijker te maken voor SGP-vrouwen om een politieke functie te vervullen. Janse kon na haar afwijzing ook niet op steun rekenen van haar vrouwelijke partijgenoten. "Ze hebben er totaal geen begrip voor", zei het Vlissingse raadslid tegen Omroep Zeeland.
Journalist Ronit Palache, ook aanwezig in de studio van Goedenavond Nederland, onderschrijft dat SGP'ers het nog altijd "heel normaal" vinden om vrouwen uit de politiek te weren. Ze gaat als journalist regelmatig naar conservatief-christelijke gemeentes om onderzoek te doen. "Zij zijn ervan overtuigd dat mannen en vrouwen in hun verschillende rollen gelijkwaardig zijn. Voor ons is dat volstrekt ondenkbaar, want het ís niet gelijkwaardig."
"Eigenlijk zijn deze ideeën over vrouwen van de partij dus ook in strijd met de grondwet. Eigenlijk is het een illegale partij", concludeert Palache. In de grondwet staat dat elke vorm van discriminatie verboden is, "met name" op grond van, onder andere, geslacht en religieuze overtuiging.
“Eigenlijk zijn deze ideeën over vrouwen van de partij dus ook in strijd met de grondwet. Eigenlijk is het een illegale partij.”
Opmerkelijk genoeg weten Nederlandse christenen zich echter wel vaker onder zulke grondwetten uit te muizen, stelt Panache. "Onze vrijheid van religie is natuurlijk ook een zwaarbevochten recht, maar het staat wel vaker op gespannen voet met de grondwet - en we maken er wel heel vaak uitzonderingen voor", reageert Panache. "Denk bijvoorbeeld ook eens aan de coronacrisis, met de kerken die 'superspread'-events organiseerden terwijl er een streng verbod was op samenscholingen en bijeenkomsten. "
Politiek ingrijpen?
Ondertussen ontstaan er externe initiatieven om de SGP tot verandering te bewegen. Het Bureau Clara Wichmann heeft demissionair minister Judith Uitermark (Buitenlandse Zaken) bijvoorbeeld met een brief opgeroepen om maatregelen tegen de SGP te nemen. "‘Het is de taak van de Staat om de grondrechten van alle burgers, waaronder vrouwen, te waarborgen", zegt advocaat Anna Collignon van Stibbe.
Het is echter niet waarschijnlijk dat Uitermark op de korte termijn iets kan veranderen aan het SGP-beleid, zegt Akkerman. "Ze moet dan eerst helemaal gaan onderzoeken of de SGP inderdaad de uitspraak van de Hoge Raad omzeilt met een juridisch trucje. Pas als je dat hard hebt gemaakt, kun je kijken naar dwingende maatregelen, zoals een landelijk vrouwenquotum."
"Maar ja, dat geeft weer aanleiding tot een heleboel andere discussies: moet er dan niet ook verplicht een homo op de lijst staan? Of iemand van kleur, iemand met een lichamelijke beperking? Dat is een heel lastige discussie."
'Waarom doe je zo je best?'
Janse heeft inmiddels verklaard dat ze teleurgesteld is, maar de kandidatenlijst wel accepteert. Ze richt zich nu op de gemeenteraadsverkiezingen in het voorjaar. "Ik heb de conceptlijst gezien in het najaar van 2024. Van de vijftien kandidaten zijn er acht vrouw. In Vlissingen kan het wél."
Palache vindt de houding van de politica opmerkelijk. "Ik vind het dapper dat Janse van binnenuit verandering teweeg probeert te brengen. Tegelijkertijd denk ik: waarom doe je zo je best voor een club mensen die jou niet wil?"