Jesse Klaver blij met belangrijke klimaatuitspraak: 'Regeringen en bedrijven makkelijker voor de rechter'

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Jesse Klaver is blij met de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in een belangrijke klimaatzaak, ook al is die uitspraak niet bindend. "Regeringen, maar wellicht ook bedrijven kunnen makkelijker voor de rechter worden gedaagd als ze niet voldoende doen om klimaatverandering terug te dringen."

Landen zijn verplicht om het klimaat te beschermen en schade te voorkomen, oordeelde het ICJ in Den Haag gisteren. De vijftien rechters waren unaniem. Het advies is weliswaar niet juridisch bindend, maar weegt volgens deskundigen zwaar mee bij andere klimaatzaken in rechtbanken wereldwijd.

Volgens het Internationaal Gerechtshof is "het mensenrecht op een schoon, gezond en duurzaam milieu essentieel voor het kunnen genieten van andere mensenrechten. Landen moeten daarom maatregelen nemen om het klimaatsysteem te beschermen."

Rijke landen, die verantwoordelijk zijn voor het overgrote deel van de uitstoot van broeikasgassen, moeten het voortouw nemen, stelde het hof. Als landen hun klimaatverplichtingen niet nakomen, kan een schadevergoeding worden geëist. Elke situatie moet afzonderlijk worden beoordeeld.

Vanuatu

De zaak was aangespannen door Vanuatu, een eilandstaat in de Grote Oceaan, ten noordoosten van Australië. Een deel van het land dreigt onder water te verdwijnen doordat de zeespiegel sneller stijgt dan gemiddeld. De autoriteiten vrezen ook dat er krachtigere cyclonen zullen optreden dan vroeger.

"Deze eilanden dreigen letterlijk te verdwijnen", zegt Klaver in Goedenavond Nederland. "Het is een kwestie van jaren voordat er geen mensen meer kunnen wonen." Hoewel de uitspraak van het ICJ niet bindend is, denkt Klaver dat die wél gevolgen heeft. "De rechter heeft gezegd: de aanpak van klimaatverandering is niet links of rechts."

"Het is net als mensenrechten: iedereen is eraan gehouden. Politieke leiders wereldwijd moeten alles op alles zetten om klimaatverandering te vermijden."

Nieuwe rechtszaken

Ook verlaagt de uitspraak van het ICJ volgens Klaver de drempel voor nieuwe rechtszaken tegen overheden. "Regeringen, maar wellicht ook bedrijven kunnen makkelijker voor de rechter worden gedaagd als ze niet voldoende doen om klimaatverandering terug te dringen. Een van de consequenties die dit zou kunnen hebben – ik formuleer het heel voorzichtig – is dat landen een juridische basis hebben om compensatie te vragen voor het leed dat hen wordt aangedaan."

Het Kamerlid van GroenLinks-PvdA hoopt dat het niet zover hoeft te komen. "Ik vind dat dit niet in de rechtszaal thuishoort; politieke leiders moeten hun verantwoordelijkheid nemen, zodat burgers niet naar de rechter hoeven."

Landen leggen klimaatafspraken vaak naast zich neer, weet Klaver. "Maar je legt wel een norm", zegt hij over de uitspraak in Den Haag. "Het bepaalt het internationaal juridisch kader en maakt het daarmee voor burgers mogelijk om naar de rechter te stappen. Overheden moeten gewoon actie ondernemen om klimaatverandering te stoppen."

'Gevolgen klimaatverandering zijn enorm'

Voor de eilanden van Vanuatu is het misschien al te laat, vreest Klaver. "Veel van deze eilanden staan letterlijk op het punt om te verdwijnen." Toch houdt hij hoop: "Soms kun je met maatregelen extra mangrovebossen aanleggen en met waterkeringen zou je ervoor kunnen zorgen dat ze blijven bestaan."

"Maar er zijn veel meer plekken op de wereld die bedreigd worden", vervolgt hij. "Dan denk je bijvoorbeeld aan plekken waar veel overstromingen zijn, zoals Bangladesh. Maar ook Nederland is een land dat onder de zeespiegel ligt. De gevaren hier zijn tamelijk groot. Niet alleen door de stijgende zeespiegel, maar ook door rivieren die buiten hun oevers treden omdat er steeds meer regen valt. De gevolgen van klimaatverandering zijn enorm en raken ook mensen in Nederland en Europa."

Vanuatu zei in december, tijdens de hoorzittingen, al dat de uitstoot van broeikasgassen moet stoppen. Landen die zijn doorgegaan met uitstoten nadat duidelijk was geworden dat dit de oorzaak is van klimaatverandering, hebben "internationale wetten overtreden", vond de eilandengroep.