Koppen en dementie gaan hand in hand, maar waarom wordt niet naar experts geluisterd? 'Politieke en financiële motieven'
Zijn wonderschone kopgoals zoals die van Robin van Persie op het WK 2014 straks verleden tijd? De gezondheidsraad concludeerde donderdag dat sporters die veel tegen hun hoofd aankrijgen een verhoogd risico lopen op dementie en andere hersenziektes. Neuropsycholoog Erik Matser vertelt in Goedenavond Nederland op NPO 1 over de gevaren.
Matser, oud-neuropsycholoog bij PSV, Feyenoord en Chelsea, doet al 25 jaar onderzoek naar hersenschade in de sport. "De hersenen zijn zo zacht als een inktvis, heel kwetsbaar. We hebben hele scherpe structuren in het hoofd zitten. Wanneer de hersenen bewegen door een klap of een kopbal, dan raken hersenen beschadigd."
De gevolgen zijn volgens Matser groot: de motoriek verandert, men krijgt verschijnselen die lijken op parkinson, mensen gaan met een dikke tong praten en mensen hebben veel moeite om snel te denken, associaties te maken en om dingen te onthouden. "En wanneer je ouder wordt, kun je snel dementie ontwikkelen. De dementie door de sport zelf is een denkstoornis met een soort parkinsonisme", vat hij samen.
'We hebben dokters en we hebben dollars'
Hoewel de mogelijke gevolgen voor de hersenen de afgelopen decennia steeds meer in kaart zijn gebracht, werden de woorden van Matser jarenlang niet serieus genomen. "We hebben dokters en we hebben dollars. Dat zijn puur politieke en financiële motieven."
“Ik kreeg de heren van de medische commissie op bezoek en dat heeft mijn carrière geen goed gedaan. Er kwam een verhaal dat ze niet wilden horen in het voetbal.”
Hij was de eerste die onderzoek deed naar hersenschade in de voetballerij. "Dat was geen leuk nieuws voor de FIFA. Ik kreeg de heren van de medische commissie op bezoek en dat heeft mijn carrière geen goed gedaan. Er kwam een verhaal dat ze niet wilden horen in het voetbal."
Net als dat je je kruisbanden kunt scheuren, is hersenschade ook een vorm van sportletsel. "Daarom moet je ook een protocol hebben als een speler op de grond ligt. Je kunt je niet voorstellen wat wij meemaakten in het ziekenhuis. Als mensen van bij een auto-ongeluk even bewusteloos zijn geweest, word je helemaal behandeld en krijg je CT-scans. Op het veld kreeg je een spons in je nek. Je zat er als dokter met afgrijzen naar te kijken."
'Moet veel meer bewustwording komen'
Ieder jaar vinden 4.000 gevallen van hersenschuddingen plaats in het Nederlandse amateurvoetbal. "Er moeten veel meer onderzoeken komen, er moet veel meer bewustwording worden gecreëerd", reageert oud-voetballer Evgeniy Levchenko. "Niet alleen profvoetballers hebben hier problemen mee, maar ook vrouwen en kinderen. Onze kinderen die op dit moment ballen wegkoppen. Het kan leiden tot hersenen die niet volgroeid zijn."
Levchenko spreekt uit ervaring. "Ik heb zelf meegemaakt dat ik na een wedstrijd, nadat ik een paar ballen op mijn hoofd had gekregen, een paar dagen last had. Na de wedstrijd kun je niet slapen. Je denkt dat je in een soort adrenaline zit, maar achteraf denk je dat je wellicht te veel ballen hebt gekopt. Je hebt er veel last van, fijn dat dit onderzoek naar buiten is gebracht. Ik hoop dat het niet in een la verdwijnt en dat het door de FIFA en IFAB serieus wordt genomen."
Verbod op koppen
Nederland loopt achter als het gaat om regelgeving op het amateurveld, vooral voor kinderen. In omliggende landen, bijvoorbeeld België en het Verenigd Koninkrijk, is voor kinderen al een verbod op koppen. Waarom dat in Nederland (nog) niet het geval is, is onduidelijk. "Ook als het niet zeker is dat koppen schadelijk is, moeten we dat gewoon verbieden. Punt."
“Voetbal kan zonder koppen ook een prachtige sport zijn.”
Wereldwijd de regels aanpassen kan een heleboel gedoe opleveren, snapt Levchenko. "Daar heb je de FIFA en IFAB voor nodig, dat zijn enorm conservatieve organisaties. Maar je moet kijken naar de toekomst, ook van je kinderen. Als je het niet weet, moet je het omdraaien en moet je je afvragen: waarom moet op dit moment gekopt worden?"
"Voetbal kan zonder koppen ook een prachtige sport zijn", bepleit Levchenko. "Kinderen kunnen dan nog steeds genieten en het speelbeeld zal waarschijnlijk positief veranderen. Je krijgt spectaculaire omhalen en dat soort dingen. Spelers passen zich snel aan, er zijn nu al kinderen die veel meer over de grond spelen."