Kunnen we de biologische klok in de toekomst stilzetten? 'Je medicaliseert zwangerschap'

Het verdriet van ongewenste kinderloosheid stuwt de wetenschap vooruit. De eerste reageerbuisbaby was bijna vijftig jaar geleden wereldnieuws, maar inmiddels kijkt niemand meer op van IVF of vrouwen die hun eitjes laten invriezen. Waar ligt de grens? Journalist Welmoed Sijtsma gaat op onderzoek uit in de slotaflevering van de documentaireserie Welmoed en de Bevroren Eitjes.

De biologische klok stilzetten. Dat is de droom van hoogleraar ontwikkelingsbiologie Susana Chuva de Sousa Lopes. In Leiden zet ze de volgende wetenschappelijke stappen op het gebied van voortplanting: een eierstok met onrijpe follikels in het laboratorium laten rijpen.

De hoogleraar legt uit: ''De groei van een kleine naar rijpe eicel gebeurt nu allemaal in het vrouwelijk lichaam. Vrouwen die voor een vruchtbaarheidsbehandeling komen, krijgen hormonen. We kunnen veel ongemakken voorkomen als we een gedeelte van de eierstok met onrijpe follikels invriezen en de rijping van de eitjes in de kweekschaal laten plaatsvinden. Een vrouw zou in principe op elk moment een rijpe eicel kunnen krijgen. We kunnen het dus ook toepassen bij menopauze.''

Wat zijn de gevolgen?

De hoogleraar wil naar eigen zeggen vrouwen met medische problemen helpen, maar wat als een dergelijke behandeling net als IVF en social freezing voor iedereen beschikbaar wordt?

''Als je een nieuwe technologie toelaat of laat landen in de praktijk, moet je kijken wat de betekenis is op maatschappelijk niveau'', zegt Corrette Ploem, hoogleraar recht aan het Amsterdam UMC.

''Misschien ga je wel heel erg stimuleren dat iedereen op een kunstmatige manier zwanger wordt. Als één op de twee zwangerschappen via kunstmatige voortplanting plaatsvindt, betekent dat heel veel voor ons zorgsysteem. Je medicaliseert zwangerschap. En medicalisering kost geld.''

Ploem stelt dat we steeds meer opschuiven naar een maakbaardere samenleving. ''Ook ten aanzien van zwangerschap. Ik denk dat het onvermijdelijk is. De generaties na ons gaan dit meemaken. Over veertig of vijftig jaar kan het heel normaal zijn."

Zaad uit stamcellen

Chuva de Sousa Lopes werkt ook aan een techniek om eitjes en zaad uit stamcellen (bijvoorbeeld de huid) te ontwikkelen. ''Het is een kwestie van tijd dat we van een stamcel naar een rijpe eicel kunnen gaan. We kunnen die rijpe eicel in Nederland echter niet testen op functionaliteit. Dat is verboden vanuit de embryowet. Frustrerend? Zeker!''

Wil je meer weten? Welmoed en de Bevroren Eitjes is nu in zijn geheel te zien op NPO Start en wekelijks op woensdagavond, om 21:10 uur op NPO 3.