Gerhard verloor als tiener beide ouders in concentratiekampen: 'Hij keerde bij iedere herdenking in zichzelf'

In de aanloop naar de Nationale Dodenherdenking op zondag 4 mei staat WNL stil bij 80 jaar vrijheid en de gruwelijkheden die Nederlanders in oorlogstijd moesten doorstaan. Ditmaal het verhaal van Gerhard Durlacher, de vader van schrijver Jessica Durlacher. "Hij keerde bij iedere herdenking volledig in zichzelf. Hij was helemaal onbereikbaar voor ons."

Gerhard werd in 1928 geboren in de Duitse stad Baden-Baden, waar hij op jonge leeftijd een zorgeloos bestaan leidde. Dat veranderde toen in de jaren 30 het naziregime opkwam. Op het moment dat hij op school door de leraar apart werd gezet en door jongens in elkaar werd geslagen, vluchtte het Joodse gezin in 1937 naar Rotterdam.

"Daar hebben ze tot 1940 gewoond, totdat hun huis werd gebombardeerd", vertelt Jessica het verhaal van haar vader in Goedemorgen Nederland op NPO 1. Hierdoor moest het gezin opnieuw vluchten, waarna ze onderdak vonden in Apeldoorn. "Hij heeft daar nog een jaar lang een soort van jeugd gehad, maar in oktober 1942, hij was toen veertien jaar, stond de Nederlandse politie opeens voor de deur. Ze moesten mee naar Westerbork."

'Hij moest zich helemaal alleen redden'

Uiteindelijk kwam hij via Theresienstadt terecht in Auschwitz. "Voordat Auschwitz in januari 1945 werd ontruimd, was hij al gedeporteerd naar Groß-Rosen. Een gruwelijk vernietigingskamp. Het is één grote verschrikking geweest." Op 8 mei 1945 werd Gerhard uiteindelijk door de Russen bevrijd. Op dat moment waren zijn ouders al vermoord, zijn vader in Bergen-Belsen en zijn moeder in Stutthof. "Hij was zestien en moest zichzelf helemaal redden."

Net als veel andere overlevenden van de Holocaust, kon haar vader er ook niet over praten. "Ondanks de stilte, hoor je een soort ondoordringbaar iets. Je bent er altijd bewust van dat er iets is gebeurd. Bepaalde dingen mochten niet gezegd worden en als het bijvoorbeeld over zijn ouders ging, dan werd hij onbenaderbaar. Je ziet het in iemands ogen."

Werkdrift als vluchtroute

"Hij had er geen taal voor", vervolgt de schrijfster. "Toen hij uit de kampen kwam, is hij voornamelijk bezig geweest om keihard te werken en een leven op te bouwen. De middelbare school heeft hij in twee jaar tijd helemaal gedaan. Hij is meteen medicijnen gaan studeren, vijf jaar lang. Terwijl zijn gezondheid kapot was gemaakt, waardoor hij alsmaar ziek was. Hij wist dat hij het niet kon, maar daarna is hij nog sociologie gaan studeren."

Die werkdrift was een vluchtroute voor hem, aldus Jessica. "Het is dat je niet terug hoeft te kijken, omdat het één grote hel is geweest."

Recent is er een brug naar Gerhard vernoemd in zijn geboorteplaats Baden-Baden. Jessica reisde af naar de Duitse stad. "Heel fijn dat ze dit deden. Sinds de jaren 80 zijn ze altijd bezig geweest met proberen het verleden op één of andere manier goed te maken. Het is een mooi gebaar en het deed ons heel erg goed."

Goedemorgen Nederland belichtte eerder andere oorlogsverhalen in de aanloop naar 80 jaar vrijheid, waaronder het verhaal van Hans Croiset.