Ombudsman gaat onderzoek doen naar demonstratierecht: 'Bevolking verwacht dat er wordt ingegrepen'

Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen gaat onderzoek doen naar het demonstratierecht. Dat is een mensenrecht en staat onder druk, zegt hij in een interview met Het Parool.

Het wordt volgens Van Zutphen steeds moeilijker "om in vrijheid je mening te uiten". Zeven jaar geleden deed hij al eens een onderzoek naar het demonstratierecht in Nederland. Hij gaat nu opnieuw kijken waar het knelt. "Als politici voor zichzelf het recht opeisen om te zeggen wat ze willen, dan zou ik ze graag horen zeggen dat anderen dat ook mogen."

Hij is kritisch over het demonstratieverbod van een week na de rellen in Amsterdam, rondom de voetbalwedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv. "Er waren in de stad natuurlijk een paar verschrikkelijke dingen gebeurd."

"Maar ik heb wel zitten kijken: een week, is dat op het randje of er net overheen? Zo rigoureus had ik het nog niet gezien. Er hebben rechters naar gekeken, dat is voor mij richtinggevend, maar je kunt niet eindeloos doorgaan met verbieden en verplaatsen. Dan maak je het recht om te demonstreren te beperkt", zegt Van Zutphen. 

Hij betreurt het dat bij zowel demonstranten als politie verharding is ontstaan. De vernielingen die demonstranten soms aanrichten zijn volgens hem "geen vrije meningsuiting meer". Maar ook de politie gaat te ver, vindt hij.

"Ik heb er nog steeds moeite mee als mensen van tevoren worden opgepakt of op een afgelegen plek worden gedropt met de mededeling: zie maar hoe je thuiskomt. Vroeger kon je gewoon een goed gesprek hebben als er een klacht kwam, nu is het vaak onduidelijk wie er precies demonstreert en waar de grens ligt", aldus de ombudsman. 

'De manier waarop het nu gaat, is niet goed'

Volgens politiek commentator van De Telegraaf Wouter de Winther vindt dit geluid gehoor in politiek Den Haag. "Je merkt dat in het kabinet breed onder alle bewindspersonen, maar eigenlijk ook bij alle politieke stromingen, het gevoel is: je moet hier opnieuw naar kijken", zegt hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. 

"En natuurlijk, het mag en moet schuren in Nederland. Maar op het moment dat je andere mensen in de wielen rijdt, door bijvoorbeeld snelwegen te blokkeren, en je niet houdt aan de verordeningen die de burgemeester afkondigt, dan verwacht de bevolking dat er wordt ingegrepen en dat mensen die zich niet aan de regels houden, ook bestraft worden", zegt De Winther. 

Hij denkt dat veel Nederlanders "gefrustreerd zijn" over uit de hand gelopen demonstraties. "Mensen worden opgepakt en verderop in de stad weer vrijgelaten, alsof het de normaalste zaak van de wereld is om je niet aan de voorschriften van de burgemeester te houden. Wat in Den Haag gebeurt is een vertaling van een gevoel in de samenleving: de manier waarop het nu gaat, is niet goed."

'Wat kan wel en wat kan niet?

Dat denkt ook journalist van De Telegraaf Eveline Bijlsma, die als verslaggever regelmatig bij demonstraties aanwezig is. "Mensen zijn gemaskerd, je kunt ze niet herkennen. Als er iets misgaat, kun je ze niet makkelijk opsporen. En er wordt geweld gepleegd, ook tegen journalisten. Ik heb vooral gemerkt dat het heel snel uit de hand kan lopen."

"Als je het hebt over het onderzoek, denk ik dat een belangrijke vraag is: wanneer kun je wel of niet een demonstratie op een bepaalde plek hebben", zegt Bijlsma. "Als je kijkt naar de opening van het Nationaal Holocaustmuseum en de plek waar toen werd gedemonstreerd tegen de komst van de Israëlische president Yitzhak Herzog, dan denk ik dat je wel de vraag moet stellen: wat kan wel en wat kan niet?"