Lale Gül heeft spijt van gestrekt been: ‘Toon maakt de muziek’

Schrijver Lale Gül heeft spijt van de toon die ze aanslaat in haar boeken, Ik ga leven en Ik ben vrij, en in eerdere columns in Het Parool. "Het is de toon die de muziek maakt. Ik denk dat ik af en toe met wat meer mildheid meer bereikt had", zegt Gül in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Haar debuutroman Ik ga leven (2021), waarin ze haar ervaringen beschrijft als jonge vrouw binnen een streng islamitisch gezin in Amsterdam, werd bekroond met de NS Publieksprijs. Met Ik ben vrij (2024), waarin Gül terugblikt op de eerste jaren uit haar nieuwe leven, gaat ze het theater in. "Ik heb al een paar try-outs gehad en louter positieve reacties ontvangen. Mensen zeggen: 'Dankjewel, want je hebt mij weer enorm geïnspireerd'."

De rode draad in haar voorstelling is geloofsverlating. "Ik neem het publiek mee in mijn proces. Vanaf het moment dat ik zestien jaar ben, de eerste vragen krijg en tegen de eerste moeilijkheden aanloop. Ik vertel hoe ik daarmee omga en over de botsingen met mijn familie en de gemeenschap, en hoe je telkens op een muur van onwetendheid en onbegrip stuit."

Gül botste als jonge vrouw vaak met de strenge islamitische waarden van haar ouders. "Je merkt dat de levensstijl die jij wil aannemen, niet welkom is. Het werd niet begrepen en niet geaccepteerd, en ik ben niet de enige die daarmee te maken heeft. Daarom wil ik het publiek betrekken. Ik geef tips over hoe je moet omgaan met een familiebreuk."

'Je hebt het recht om voor jezelf te kiezen'

Ze stond al op het theater in Venlo en Coevorden. "Daar kwam een gaykoppel naar mij toe, waarvan één Turks was en één Nederlands. Die Turkse jongen sprak zijn familie niet meer. Een ander koppel bestond uit een Marokkaanse mevrouw van islamitische komaf en een Nederlandse man. Hij werd niet door zijn schoonfamilie geaccepteerd."

Mensen hebben de behoefte om hun ervaringen te delen met iemand die hun situatie begrijpt, merkt Gül. "Ik zeg altijd: het is niet jouw schuld, je hebt het recht om voor jezelf te kiezen. Zeker als je uit een collectivistische cultuur komt, zoals de islamitische cultuur, word je vanaf de wieg opgevoed met het idee dat je verantwoordelijk bent voor het welzijn van je ouders, je familie en iedereen die je achternaam draagt."

Ontvang je al onze gratis nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets van WNL!

"Ik zeg: je hebt ook het recht om individualistisch te denken en voor jezelf te kiezen, wanneer je van dat andere leven ongelukkig wordt. Je hoeft niet bang te zijn voor eenzaamheid en kan nieuwe familie en lotgenoten om je heen creëren."

'Het is de toon die de muziek maakt'

Gül is ontsnapt aan het juk van haar ouders, met haar familie heeft ze geen contact meer. "Ik heb niet te maken met dat ik een avondklok heb, een hoofddoek moet dragen, vijf keer per dag moet bidden, de hele maand moet vasten tijdens de Ramadan of dat ik rekenschap af moet leggen over mijn partnerkeuze. Dat juk heb ik van mij afgegooid."

Toch is haar leven niet alleen in positieve zin veranderd. "In andere opzichten ben ik minder vrij. Ik ben mijn anonimiteit kwijt. Ik ben niet alleen in één klap een bekende Nederlander, ik word ook gehaat en uitgekotst door de moslimgemeenschap." Zo ontvangt ze bedreigingen en (online) haatberichten.

Of ze ergens spijt van heeft? "Van de toon die ik had in mijn boeken, in bepaalde columns en optredens. Het is de toon die de muziek maakt. Ik denk dat ik af en toe met wat meer mildheid wat meer bereikt had."

'Mensen denken niet zwart-wit'

In haar theaterstuk kiest de schrijfster daarom bewust voor een mildere benadering. "Absoluut, absoluut. Mijn doel is om de mensen te betrekken. Ik wil de moslimgemeenschap niet uitsluiten van mijn boodschap. Ik wil juist tegen ze zeggen: jij kan meedoen. Ik kom ook uit die gemeenschap, ik ben geen buitenstaander, en wij kunnen samen de cultuur en dingen waar we kritisch op zijn herzien."

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze uitzending nu hier terug via NPO Start.

Ze besluit: "Je kan er wel met gestrekt been ingaan en zeggen: het is allemaal onzin en je bent dom als je blijft geloven en dingen blijft accepteren. Maar er zijn ook heel veel mensen die niet zo zwart-wit denken en zeggen: 'Ik vind heel veel aspecten aan mijn cultuur en geloof juist fijn'. Ik wil het geluid laten horen: je mag erin blijven, maar je mag ook kritisch zijn en liberaler zijn in je geloof dan de oudere generaties."