Formatieproces stokt: ‘Als Omtzigt aan zijn punten vasthoudt wordt het lastig een kabinet te vormen’
Een meerderheidskabinet of toch een minderheidskabinet? Een kabinet over links, over rechts of dwars door het midden? Moeilijke vragen waar verkenner Ronald Plasterk antwoorden op moet zien te vinden. "Ik vrees dat hij volgende week een nieuw rondje moet doen", zegt politiek commentator van het AD Hans van Soest in Goedemorgen Nederland op NPO 1.
Gezien de uitslag van de verkiezingen, krijgt Plasterk van de meeste fractievoorzitters te horen dat hij een kabinet over rechts moet proberen. Al lijkt die optie uitgesloten nu naast de VVD ook NSC stellig is over samenwerking met de PVV. Sterker nog, Pieter Omtzigt heeft aangegeven daar niet over te willen praten. "Er leven bij NSC echt grote principiële bezwaren over samenwerking met de PVV. Ik zie niet zo heel erg snel hoe hij die gaat wegnemen."
Omtzigt stelt voor om op basis van de inhoud op allerlei onderwerpen te kijken wat voor kabinet mogelijk is. Daar voelen andere partijen weer niks voor. Het maakt de klus van Plasterk alleen maar zwaarder. "Hij gaat dit weekend heel veel kopjes koffie drinken", grapt Van Soest.
Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!
Minderheidskabinet
Tijdens de verkiezingscampagne liet Omtzigt doorschemeren open te staan voor een minderheidskabinet. Met zijn huidige standpunt ten opzichte van de PVV is dat mogelijk de oplossing om tot een coalitie te komen. "Het is koffiedikkijken, maar daar lijkt het naartoe te gaan. Als Omtzigt hieraan vasthoudt, wordt het heel lastig om een kabinet te vormen", aldus Van Soest.
Een meerderheidskabinet vormen over links, met bijvoorbeeld de VVD erbij, wordt bemoeilijkt doordat de liberalen en de grootste partij op links GroenLinks-PvdA "grote bezwaren" hebben ten opzichte van elkaar. "Die willen niet met elkaar en dan wordt het lastig om een meerderheidskabinet te vormen. Dan komt snel een minderheidskabinet om de hoek kijken."
Een kabinet over rechts of een minderheidskabinet zijn overigens niet de enige opties. Een links meerderheidskabinet is nog altijd mogelijk, getalsmatig. "Dan heb je wel heel veel partijen nodig en dat maakt het heel lastig", licht Van Soest toe.
Kabinet met gedoogparter
Een uitkomst waar Plasterk naar kan kijken is een kabinet met gedoogpartner. Daar staat Dilan Yeşilgöz (VVD) voor open. Zij wil niet het kabinet in met Geert Wilders, maar kan zich wel vinden in een centrumrechts kabinet waarbij de VVD steun betuigt als gedoogpartner.
Heb jij Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze aflevering nu hier terug via NPO Start.
Zo'n samenstelling komt vaker voor, zegt Van Soest. "Dat hebben we gedaan bij kabinet Rutte I, toen gedoogde de PVV. Je hebt het ook gehad in het provinciebestuur in Limburg toen de PVV daar meebestuurde."
Zakenkabinet of middenkabinet
Gezien de enorme hoeveelheid aan opties, wacht Plasterk een zware klus. Als een van de bovenstaande samenstellingen niet mogelijk is, kan de verkenner nog kijken naar een parlementair zakenkabinet. Iets waar Omtzigt wat voor voelt. "Dat is best lastig, want zo'n zakenkabinet moet alsnog zaken doen met een heel verdeelde Tweede Kamer die op allerlei onderdelen heel verschillend denkt", stelt Van Soest.
Of het gaat over migratie, klimaat of overheidsfinanciën, er moet gezocht worden naar een meerderheid. Op elk thema. "Hoe zo'n kabinet eruit moet gaan zien en hoe dat in de praktijk moet functioneren is volkomen onduidelijk."
Dat lijkt dus niet in het verschiet te liggen. Dan blijft een middenkabinet nog over. De vraag is echter of dat mogelijk is nu CDA-leider Henri Bontenbal heeft uitgesproken zich te willen richten op de oppositie. "Het CDA is niet per se nodig voor een middenkabinet", reageert Van Soest. "Dat kun je vormen met NSC, GroenLinks-PvdA en dan heb je ook de VVD nodig."
Zoals Van Soest al eerder aangaf wordt dat een ingewikkelde zaak, aangezien een samenwerking tussen de VVD en GL-PvdA onmogelijk lijkt. In dat geval heb je het CDA wel nodig. "En dan heb je eigenlijk bijna alle andere partijen in de Tweede Kamer ook nodig, als PVV buiten de boot valt."
Tactisch schaakspel
Dat de fractievoorzitters zo met elkaar zitten te pokeren, is volgens Van Soest niet vreemd aan het begin van het formatieproces. "Aan het begin zetten partijen altijd hoog in. Tactiek speelt dan altijd mee."
