Compensatie CO2-uitstoot nobel initiatief of marketingtruc? ‘Als mensen een goed gevoel hebben komen ze sneller terug’

Veel bedrijven bieden tegenwoordig een optie aan om de CO2 die de ontwikkeling van een product of de verzending ervan uitstoot te compenseren als je deze wilt afrekenen. Veel jongeren weten echter niet wat ze hiermee aan moeten: wat betekent het nu precies? Heeft het wel echt zin, of is het vooral een marketingtruc?

Dat laatste klopt in ieder geval, zegt psycholoog Marleen Onwezen aan de Wageningen University & Research (WUR). "Want je zorgt ervoor dat mensen én een vliegreis kunnen boeken of iets kunnen kopen, én een goed gevoel hebben over zichzelf. En als mensen een goed gevoel hebben komen ze gewoon sneller bij je terug."

Onwezen richt zich op consumentengedrag en hoe dit te beïnvloeden. "We hebben een keer een onderzoek gedaan rondom vlees en toen zagen we dat zo'n 20 procent het niet zoveel uitmaakt om hierin een duurzame keuze te maken", legt ze uit. "We zagen dat 20 procent het heel belangrijk vindt en ook zijn of haar gedrag heeft aangepast, dus iets heeft bedacht om meer duurzaam gedrag te vertonen."

En dan is er nog iets meer dan 50 procent over. "Daarvan is de helft aan het worstelen, dus dus die weet nog niet zo goed wat ze ermee moeten doen, en de andere helft heeft besloten het te negeren." Een hele interessante groep, zegt Onwezen. "Die mensen zeggen: ja, ik vind het eigenlijk heel belangrijk, dierenwelzijn of het milieu, maar ik wil er verder niet over nadenken. Ik vind het te ingewikkeld, te complex en ik besluit echt bewust om dat te negeren."

Betrouwbaarheid

Veel jongeren twijfelen bovendien aan de oprechtheid van dit soort projecten. "Op het moment dat grote bedrijven dit soort efforts doen, moeten ze er ook echt voor zorgen dat het klopt", zegt Onwezen. "En dat het daadwerkelijk bijdraagt aan de duurzaamheid." Volgens de psycholoog denken bedrijven soms te makkelijk over dit soort 'compensatiehokjes' na. "Er zijn misschien manieren om veel duurzamer gedrag te stimuleren."

Om de betrouwbaarheid van een project aan te tonen zijn er keurmerken die aan zouden geven dat er echt CO2 bespaard wordt, maar ook daar is een heel woud aan. "Wat we zien rondom keurmerken is dat het heel goed kan helpen om duidelijkheid te scheppen, maar we zien wel dat het maar voor beperkte mate kan helpen om duurzame keuzes te ondersteunen - en bijvoorbeeld vooral voor mensen die al heel gemotiveerd of heel geïnformeerd zijn", zegt Onwezen.

Standaard bijbetalen voor CO2-uitstoot

Maar waarom eigenlijk een vinkje? Zou het niet een beter idee om standaard bij te betalen voor de CO2-compensatie? "Vanuit de psychologie zijn er heel veel mechanismes die je kunt gebruiken om zo'n optie meer te laten opvallen of aantrekkelijker te maken. Daarbij kun je denken aan de 'standaard'-optie", zegt Onwezen. "Dus op het moment dat je iets aanbiedt als standaard gaan heel veel mensen daarin mee, ook zonder daar al te veel over na te denken."

Zo'n optie doet vermoeden dat je zelf de keuze maakt. "Maar je wordt heel erg beïnvloedt door een standaard. Dus het kan heel effectief zijn, maar je moet natuurlijk wel altijd zorgen dat het geen weerstand oproept en dat het heel transparant is, en dat je ook de keuzevrijheid behoudt om daar niet in mee te gaan."

De CO2-uitstoot compenseren van je online bestelling, tankbeurt, vliegreis of festivalbezoek. Bijvoorbeeld via het planten van bomen. Bedrijven geven je steeds vaker die optie. Maar werkt het wel, of is het greenwashing? Elif Isitman ging op onderzoek uit.

Deze en eerdere afleveringen kun je terugzien op NPO Start.