Laatste onderhandelingsdag in formatie: ‘Vandaag gaan ze de zaak vastpinnen’
Op dag 271 is het einde van de langste formatie ooit dan toch echt in zicht. In de Haagse wandelgangen wordt er vanuit gegaan dat de formerende partijen vandaag de laatste knopen doorhakken over het coalitieakkoord. De onderhandelaars van VVD, D66, CDA en ChristenUnie spreken hierover opnieuw met informateurs Johan Remkes en Wouter Koolmees. Kabinet Rutte IV is een kwestie van tijd.
Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal weet als oud-informateur hoe de hazen lopen. "We kunnen verwachten dat de onderhandelaars vandaag met elkaar de zaak vastpinnen en dan morgen de Tweede Kamerfracties. Daarvan hebben velen allerlei stukken gezien, maar nog niet het geheel wat op tafel wordt gelegd."
De fracties lezen dan wat hun partijleiders hebben besloten. "Om een concreet voorbeeld te noemen: het leenstelsel zou worden afgeschaft. Dan is de vraag: gaat het alleen gelden voor de studenten die er nog gaan komen, of ook voor de huidige studenten en misschien zelfs wel met terugwerkende kracht", zegt Rosenthal in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Dit alles moet wel gaan onder tijdsdruk, want men heeft niet meer eeuwig de tijd. Ik denk dat ze woensdag het coalitieakkoord willen presenteren."
Verwacht wordt wel dat de vier partijleiders en hun secondanten vandaag nog de hele dag door zullen praten: er was al avondeten besteld voordat de gesprekken in de ochtend begonnen.
Vrijdag vertelden de partijleiders al dat ze het "einde naderen". Afgelopen weekeinde werd her en der informeel overlegd en vandaag wordt het officiële overleg hervat. Mogelijk wordt het concept-coalitieakkoord 's avonds al aan de fracties voorgelegd, hoewel dit nog steeds onzeker is.
'Grote zaken zijn afgerond'
Volgens parlementair journalist van WNL Marieke Smits zijn de onderhandelende partijen op alle hoofdlijnen akkoord en moeten alleen nog de puntjes op de i worden gezet. "Ze moeten schaven aan de teksten. Maar er is al zoveel onderhandeld en besproken dat we er echt wel vanuit kunnen gaan dat de grote zaken zijn afgerond."
Naar verwachting wordt het coalitieakkoord woensdag gepresenteerd, waarmee een ellenlange formatie eindelijk wordt afgerond. Daarna is het de beurt aan de partijfracties. Zij krijgen inzicht in de stukken en volgens Smits nemen ze die niet voor kennisgeving aan. "Er is echt ruimte om er wat van te vinden."
Ze sluit niet uit dat er nog wat verzet komt, bijvoorbeeld uit de VVD. "De CU is natuurlijk een kleine fractie en heeft inzicht gehad in wat er ligt. Maar de VVD-fractie is veel groter. Bijvoorbeeld een woordvoerder stikstof en boeren heeft alleen aan de zijtafel gezeten en weet helemaal niet wat er besproken is op migratie. De fractie moet de tijd krijgen om in discussie te gaan over wat er ligt."
Want "er zitten best wat gevoelige dingen bij", zegt ze. "Denk bijvoorbeeld aan rekeningrijden. Er zullen echt nog wel wat mensen bij de VVD wat van vinden." Maar een situatie zoals in 2012, toen er binnen de VVD-fractie onrust ontstond over de inkomensafhankelijke zorgpremie, verwacht Smits niet. De presentatie van een nieuw kabinet liep toen ruim een week vertraging op.
Progressief regeerakkoord
"Ik denk dat het er bij de VVD vooral over zal gaan: wat haalt de partij binnen?", gaat Smits verder. "Wat we van het regeerakkoord hebben gezien is best progressief. Er gaat veel geld naar klimaat en stikstof, dat soort zaken. De VVD wil natuurlijk ook zien wat zij hebben binnengehaald. Dan gaat het bijvoorbeeld over migratie."
Enkele voorstellen voor de nieuwe regeerperiode kwamen al op straat te liggen. Daaruit blijkt tot nu toe vooral dat het kabinet de knip trekt om problemen op te lossen. Miljarden worden gestoken in de aanpak van de klimaat- en stikstofcrisis, blijkt uit de tot nu toe gelekte plannen. Ook Defensie kan naar verwachting op extra geld rekenen.
Daarnaast zijn de partijen het eens over het schrappen van de kinderopvangtoeslag. Die wordt mogelijk geheel of deels gratis voor mensen met een kleine portemonnee. Ook wordt het rekeningrijden ingevoerd.