Gemeentegelden worden opnieuw verdeeld: ‘Je zal wel een sluitende begroting moeten hebben’

Van groenonderhoud en het ophalen van afval tot het bouwen van nieuwe woningen en de jeugdzorg. Gemeenten hebben veel en steeds meer verantwoordelijkheden maar hebben niet genoeg geld om aan al die verplichtingen te voldoen. Dinsdag wordt een belangrijk advies uitgebracht over de herverdeling van dat geld. De gevolgen daarvan kunnen groot zijn.

“Gemeenten kunnen als het zo doorgaat niet meer het hoofd boven water houden”, waarschuwt hoogleraar decentrale overheden Geerten Boogaard in Goedemorgen Nederland. “De problemen zijn al een tijdje aan de gang. Er zijn al heel veel dingen geprobeerd om de tekorten een beetje in de klauwen te houden. Dan gaat het toch over het sluiten van voorzieningen en het niet meer rondkrijgen van de begroting. Du geen bibliotheken en geen zwembaden meer en geen sluitende begroting meer.”

Het is ook een groot probleem voor de lokale democratie, legt Boogaard uit. “Want lokale democratie veronderstelt dat de lokale bevolking ook iets kan beslissen. En als er niet zo gek veel meer te beslissen valt omdat het puur een kwestie is van met zo veel mogelijk middelen bij elkaar geschraapt de wettelijke taken uitvoeren. Ja, waar gaan die verkiezingen dan nog over?’

‘Daar heb ik mijn twijfels over’

De gemeente Lelystad ontvangt bij de herverdeling van de gemeentegelden per persoon 45 euro minder, dat is in totaal 4 miljoen euro. “Dat gemeentefonds is een heel ingewikkeld systeem”, aldus wethouder van Financiën van Lelystad Adam Elzakalai. “Die systematiek dateert al uit de jaren 90. Er zijn ook heel veel dingen veranderd dus het is ook terecht dat je opnieuw naar dat fonds gaat kijken. De ene gemeente krijgt dan wat meer en de andere wat minder bij de herverdeling. In dit geval is het zo dat Lelystad wat minder krijgt, en met ons ruim tweehonderd andere gemeenten. Dat is natuurlijk vervelend.”

Elzakalai snapt dat er wordt herverdeeld maar hij vraagt zich af op dit wel op de juiste plekken wordt gedaan. “Daar heb ik mijn twijfels over. Temeer ook omdat de taken die op gemeenten afkomen steeds groter zijn zoals de woningbouw, de energietransitie en alles wat met de jeugdzorg te maken heeft. Aan de ene kant wordt heel veel gevraagd van gemeenten en aan de andere kant bezuinigt het Rijk ook. Op een gegeven moment gaat het niet meer samen.”

‘Dat soort maatregelen wil je niet nemen’

Nu kan de gemeente Lelystad haar verantwoordelijken nog aan. “Nog wel, maar je zal wel een sluitende begroting moeten hebben. De gemeente is in grote mate afhankelijk van dat gemeentefonds. Op het moment dat dat minder wordt, zal je wel moeten gaan bezuinigen om de dingen die je kan bezuinigen. Dat raakt de inwoners direct. Denk aan groenonderhoud, het sluiten van het zwembad of de bibliotheek een dag dicht. Dat soort maatregelen wil je niet nemen maar uiteindelijk zal je misschien wel moeten om die sluitende begroting te krijgen.”

Lelystad krijgt ook te maken met een stijgende zorgvraag. “De mensen zijn ongeveer tegelijkertijd in de jaren 70 in Lelystad gaan wonen en zijn nu ook allemaal tegelijkertijd oud aan het worden. De zorgvraag, zoals de huishoudelijke hulp, wordt nu groter.”

‘Kan niet altijd naar de overheid kijken’

Veel taken zoals de jeugdzorg en de Wmo zijn bij de gemeenten komen te liggen, maar dat betekende niet automatisch meer geld. “Over de jeugdzorg is ook veel discussie geweest. Daar komt volgend jaar ook een miljard euro weer bij”, merkt CDA-Tweede Kamerlid Mustafa Amhaouch op. “Maar dat is incidenteel en dat zal je structureel moeten oplossen. Er ligt ook altijd een taak bij de gemeenten zelf om goed te kijken hoe je je huishoudboekje op orde moet brengen want je kan niet altijd naar de overheid kijken. Maar taken doorschuiven betekent ook transparant zijn met welke kosten daarbij horen.”

Gemeenten moeten ook eigen verantwoordelijkheid nemen, benadrukt wethouder Elzakalai. “Je moet niet achterover leunen en zeggen: nou Den Haag, kom maar met dat geldschip. Absoluut niet zelfs. Maar je moet het wel op een goede manier kunnen uitvoeren. En zoals het nu gaat met de bezuinigingstaakstelling die gemeenten vaak krijgen omdat de inkomsten achterblijven doordat het Rijk bezuinigt op dat gemeentefonds, ergens gaat dat niet meer uit. Er moet ergens een goede nieuwe balans gevonden worden en ik denk wel dat de taart iets groter kan.”

LEES OOK: Gemeenten krijgen 1,3 miljard euro extra voor jeugdzorg in 2022

Door: Redactie