Kaag stapt op als demissionair minister van Buitenlandse Zaken: noodzaak of meesterzet?

Sigrid Kaag trad vandaag af als demissionair minister van Buitenlandse Zaken na een motie van afkeuring over het Afghanistan-debacle, en heeft daarmee "de regels herschreven". Een meesterzet, of kon ze niet anders? "Achter de schermen bij het CDA en de VVD zijn nu wel irritaties", zegt parlementair verslaggever van BNR Nieuwsradio Thomas van Groningen donderdagavond in Op1.

Want of het nu zo bedoeld was of niet, met haar aftreden heeft Kaag de druk op Bijleveld (demissionair minister van Defensie) opgevoerd, zegt Van Groningen. Ook een motie van afkeuring tegen Bijleveld (CDA) werd vandaag gesteund door een nipte meerderheid van de Kamer, maar zij bleef zitten.

Kaag heeft "de ongeschreven regels van een parlement een beetje herschreven". "Bij een motie van afkeuring is het niet gebruikelijk om te vertrekken. Het is een politiek instrument om een politicus een tik op de vingers te geven. Als je iemand weg wilt hebben, dien je een motie van wantrouwen in."

Van Groningen vraagt zich af of er een plan achter het aftreden van Kaag zit, met het oog op de formatie. Volgens hem heeft Kaag "heel vaak acties waarbij je je achteraf kan afvragen of het een meesterzet is". "Bijvoorbeeld tijdens de campagne, toen ze opeens voor een vaccinatiepaspoort stemde in het RTL-debat en de HJ Schoo-lezing, toen ze zestien messen in de rug van Rutte stak. En nu deze actie. Is ze heel goed in schaken, of doet ze maar wat? Ik vraag het me echt af."

Tekst gaat verder onder tweet.

Verschil met motie tegen Rutte

Nadat een meerderheid van de Kamer op 1 april een motie van afkeuring steunde tegen premier Rutte, zei Kaag dat zij daar in zo'n situatie haar conclusies aan zou verbinden. Volgens historicus Maarten van Rossem had de D66-leider daarom nu geen andere keus dan de handdoek in de ring te werpen. "Degene die de motie hebben ingediend, hebben ook wel aan 1 april gedacht. Die zijn niet achterlijk. Zij wisten wat Kaag op 1 april had gezegd over Rutte." De motie van afkeuring had daarom "ongetwijfeld mede de intentie dat ze op moest donderen", zegt Van Rossem.

Volgens hoofdredacteur van Elsevier Weekblad Arendo Joustra is er echter wel een groot verschil tussen beide moties. De motie van wantrouwen tegen Rutte in april, die werd ingediend door zijn coalitiepartners CDA en D66, was gericht tegen de fractieleider van de VVD, en niet tegen de minister-president, zegt Joustra. "Om tegen je collega in het parlement een motie van afkeuring in te dienen is heel ongebruikelijk, zelfs nooit voorgekomen. Dat hij bleef zitten, is een andere kwestie dan nu."

Ook Van Groningen vindt dat een "belangrijk verschil". "De motie die nu is aangenomen tegen Kaag, is een motie van afkeuring naar het handelen van het kabinet, maar er staat in dat zij als minister van Buitenlandse Zaken eindverantwoordelijke is voor het dossier. Haar persoonlijke handelen werd in deze motie dus niet afgekeurd." Ze had dus kunnen blijven zitten, stelt hij.

Blijven zitten maakt Kaag 'ongeloofwaardig'

Parlementair journalist van WNL Marieke Smits vraagt zich af of er een plan achter het terugtreden zat. Volgens haar "kon Kaag echt niet anders" dan opstappen. "Als je de morele lat zo hoog legt, kun je vervolgens niet zeggen: ik doe het niet", doelt ze op Kaags uitspraken na de motie tegen Rutte. "Ze had kunnen aanblijven, die mogelijk lag ook op tafel, maar dan was het altijd bij haar teruggekomen." Dat zou Kaag "heel ongeloofwaardig" hebben gemaakt.

Volgens Smits komt het opstappen Kaag wel "heel goed uit" met het oog op de formatie. "Ik denk dat ze het heel lekker vindt dat ze één taak heeft, en dat is de partijleider zijn en de formatie doen. De formatie is overal doorheen gevlochten. Het blijft terugkomen bij iedere beslissing."

Tekst gaat verder onder tweet.

CU stemt tegen eigen kabinet

Kaag treedt af als minister, maar blijft nog wel partijleider van D66. Ze trad in 2017 aan in het kabinet als minister voor Buitenlandse Handel, en volgde eerder dit jaar Stef Blok op als minister van Buitenlandse Zaken. Deze functie noemde ze donderdag "een prachtambt en een roeping". De motie van afkeuring kreeg 78 stemmen, 72 Kamerleden stemden tegen. De voltallige oppositie en regeringspartij ChristenUnie stemden voor de motie.

En dat laatste is opmerkelijk, zegt Joustra. De ChristenUnie heeft namelijk gestemd tegen het eigen kabinet. "Carola Schouten is lid van het kabinet. Ze heeft nu als Kamerlid van de ChristenUnie gestemd voor een motie waarin tegen het kabinet wordt gezegd dat ze niet goed hebben gehandeld." Volgens Joustra heeft de motie Schouten in een ongemakkelijke positie gebracht. "Ik vind het gek dat als je als ChristenUnie tegen je eigen kabinet stemt, je in dat kabinet blijft zitten."

LEES OOK: Sigrid Kaag stapt op als minister van Buitenlandse Zaken