Het Westen heeft Turkije keihard nodig: 'Aan mensenrechten worden wat lippendiensten bewezen en dat is het dan'

Europa en de NAVO hebben Turkije hard nodig voor defensie. Daarom wordt Recep Erdoğan niet aangesproken op mensenrechtenschendingen in het land, ziet correspondent in Turkije Rob Vreeken. "Aan mensenrechten worden wat lippendiensten bewezen en dat is het dan."

Vreeken is sinds 2020 correspondent van de Volkskrant in Istanboel en leerde Erdoğan op afstand goed kennen. Hij ziet dat de autoritaire leider zich niet graag laat vangen. Turkije is NAVO-lid en stelt zich tegelijkertijd relatief neutraal op in het conflict tussen Rusland en Oekraïne. "Erdoğan wil alle wegen openhouden", begint Vreeken in het radioprogramma Sven op 1 Wintereditie. "Istanboel is de brug tussen oost en west. Erdoğan probeert met iedereen goede relaties te behouden."

Onlangs ontving Erdoğan bijvoorbeeld de premier van Hongarije Viktor Orbán, die geldt als enfant terrible binnen de Europese Unie. "Erdoğan heeft ook contact met China en Centraal-Azië. Ook met Rusland zijn de banden goed", zegt de correspondent, die tegelijkertijd ziet dat Ankara loyaal is aan Brussel. "Dat betekent niet dat hij afstand wil nemen van het Westen. De politieke en economische natuurwetten brengen Turkije altijd weer terug in het Westerse kamp, omdat Turkije NAVO-lid is. Daar wil Erdoğan absoluut geen afstand van doen."

Tekst gaat verder onder X.

En dat is fijn voor het Westen. Turkije is namelijk een zeer belangrijke bondgenoot geworden. "Europa gaat veel meer uitgeven aan defensie, het gaat om miljarden. De Turkse defensie-industrie kan daar een grote rol in spelen. Dat vindt Turkije zelf, maar dat vindt Europa ook."

Hij legt uit: "Europa heeft vooralsnog een te kleine productiecapaciteit voor die 800 miljard die ze extra willen uitgeven. Er wordt met een schuin oog, of misschien wel met een direct oog, naar Turkije gekeken. Ze hebben een capabele industrie; ze maken sinds een aantal jaar goede dingen. Jachtvliegtuigen, drones, noem maar op. Turkije wil heel graag een rol spelen."

Mensenrechten

Ondertussen is Erdoğan de laatste jaren steeds meer een autoritaire leider geworden. "Met de mensenrechten is het in Turkije in de afgelopen tien tot vijftien jaar niet best", weet Vreeken. "Zeker niet na de mislukte staatsgreep in 2016 en de invoering van het presidentiële systeem. De belangrijkste oppositieleider, de potentiële tegenkandidaat bij de presidentsverkiezingen, Ekrem İmamoğlu, zit gevangen. De leider van de Koerdisch gezinde partij, de DEM-partij, zit ook gevangen. Ook prominente journalisten zitten gevangen."

"Een heleboel anderen, van wie we de namen niet eens kennen, zitten gevangen. Dat is heel treurig, maar het wordt niet hard opgenomen in Europa. Ze hebben Turkije nodig. Aan mensenrechten worden wat lippendiensten bewezen en dat is het dan."

Meer weten over Turkije en de ingewikkelde band met het Westen? Luister deze uitzending nu terug als podcast. De tekst gaat hieronder verder.

Hij begrijpt de spagaat waarin Westerse leiders zitten. "Je ontkomt er niet aan als regeringsleider of als minister om professioneel met hem om te gaan en je eigen belang af te wegen. Dat is in dit geval dat ze Turkije nodig hebben. Als liefhebber van de mensenrechten ben ik er ook voor dat de mensenrechtenschendingen aangepakt worden en dat daders aangesproken worden. Ik hoop dat dat ook gebeurt. Als je ambassadeurs spreekt, zeggen ze dat ze daar achter de schermen wel degelijk op hameren. Maar ja, het zwaard van de sancties wordt niet getrokken."

"Het Westen heeft Turkije nodig", benadrukt de journalist. "Ze hebben het op één na grootste leger van de NAVO qua manschappen en ze zitten op een heel strategische hoek, dichtbij Rusland, dichtbij de Zwarte Zee en de Middellandse Zee. Europa en de NAVO hebben Turkije gewoon nodig op defensiegebied en daar handelen ze ook naar."

Islamisering

Vreeken bracht in 2023 het boek Een heidens karwei, Erdoğan en de mislukte islamisering van Turkije uit. Hoewel Erdoğan van Turkije een islamitisch land wil maken en bijvoorbeeld islamitisch onderwijs bevordert, ziet hij dat de bevolking steeds meer seculier wordt. "Ze worden minder gelovig. Erdoğan krijgt de bevolking niet mee."

Hij denkt dat Erdoğan van Turkije dan ook geen shariastaat probeert te maken. "Zet het uit je hoofd. Er is geen enkele shariawet ingevoerd in de afgelopen 25 jaar."