Econoom voorspelt rekeningrijden: 'Autorijders gevoelig voor financiële prikkels'

Autorijders zijn erg gevoelig voor financiële prikkels en daarom is rekeningrijden een logisch toekomstbeeld. Dat zegt vervoerseconoom Erik Verhoef in het radioprogramma WNL Haagse Lobby op NPO Radio 1. "Je vangt de teruglopende belastingen op en mensen vinden het eerlijker. Het is het sturen van gedrag."

De opkomst van de elektrische auto valt niet los van te zien van de mogelijke invoering van rijden naar gebruik. Autorijders betalen namelijk een groot deel van de belasting aan de pomp, omdat je accijnzen betaalt als je tankt. Met deze inkomsten wordt vervolgens weer geïnvesteerd in de infrastructuur. Door de komst van steeds meer elektrische auto's staat deze inkomstenbron onder druk.

Grondslagerosie

Volgens Verhoef is ook de aanschafbelasting van de auto, waarvan de hoogte afhangt van de CO₂-uitstoot, een belangrijk punt. "Elektrische auto's, die we steeds vaker kopen, stoten tijdens het rijden nul CO₂ uit. Ook dat loopt dan terug. Met een Haags woord wordt dit grondslagerosie genoemd. Als je dit doortrekt naar de toekomst, gaat het voor de schatkist er steeds somberder uitzien."

Daarom zijn er volgens de vervoerseconoom een aantal argumenten om over te stappen naar rekeningrijden, oftewel betalen naar gebruik. "Dat is het opvangen van de teruglopende belastingen. Een ander argument is dat mensen het eerlijker vinden als je meer betaalt naarmate je meer rijdt. Of dat objectief eerlijk is, daar mag ik als econoom geen uitspraak over doen, maar daar mag je over nadenken."

Luister deze uitzending van WNL Haagse Lobby hier terug als podcast:

Toch ziet hij er wel voordelen in voor de doorsnee werkende Nederlander. "Er zijn behoorlijk veel mensen die minder dan het gemiddeld aantal kilometers maken. Zij gaan per saldo minder betalen. Met een lager inkomen heb je vaak een kortere werkafstand en maak je minder kilometers. Vanuit het verdelingsperspectief is het een aantrekkelijke maatregel."

Congestion Charge

Internationaal ziet Verhoef voorbeelden van betalen naar gebruik, zoals tolwegen of de 'Congestion Charges', een extra heffing die in steden als Londen en Stockholm geldt. "Het is een vorm van rekeningrijden, maar dan binnen een stedelijk gebied. Mensen zijn hier heel gevoelig voor. Na het invoeren van de Congestion Charge in Stockholm, had een krant een foto van een leeg stratennet. Het was eigenlijk té effectief dan dat het niet effectief was."

Autobesitas

Het gewicht van auto's is een andere factor waar belastingtechnisch rekening mee gehouden moet worden. De accu's van elektrische auto's zijn bijvoorbeeld zwaar, waardoor een elektrische auto meer weegt dan een niet-elektrische. "De overheid ziet ook dat als je de belasting laat afhangen van het gewicht, je in feite een extra belasting voor elektrische auto's krijgt. Dat wil je niet, omdat ze van fossiel naar elektrisch willen."

De oplossing zit hem in de oppervlakte van de auto, vertelt Verhoef. "Het gaat echt om het formaat. Dat zorgt voor discussies rondom autobesitas, zo wordt dat genoemd. Onze neiging om in steeds grotere auto's te gaan rijden."