D66 en CDA willen 'echt stevige asielmaatregelen': 'Overgrote deel van asielmaatregelen zijn ferm'

D66 en CDA hebben in de zogenoemde positieve agenda strenge asielmaatregelen opgenomen. Dat zegt politiek verslaggever van WNL Tessa van Viegen, die het document heeft gelezen. In de campagne was vooral D66 feller op migratie dan in voorgaande jaren. "Het was best spannend van te voren: zou het veel gaan over migratie?"

Het antwoord is dus ja, zegt Van Viegen in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "D66 was in de campagne best ferm op migratie. De vraag was: gaan ze ook water bij de wijn doen tijdens de onderhandelingen? Dat is wel degelijk het geval. Als je deze 'positieve agenda' vergelijkt met de partijprogramma's van D66 en CDA, worden er echt stevige asielmaatregelen genomen."

Zo stellen de partijen voor een tweestatusstelsel in te voeren, waardoor asielzoekers in twee groepen worden opgedeeld, waarvan één minder rechten krijgt. Ook willen ze het VN-vluchtelingenverdrag 'moderniseren', zodat asielaanvragen buiten Europa kunnen worden ingediend en afgehandeld. De huidige permanente verblijfsvergunning wordt omgezet in een tijdelijke vergunning.

Wel behouden D66 en CDA de spreidingswet, die regelt dat asielzoekers over het land worden verdeeld. Dat ligt gevoelig bij mogelijke samenwerkingspartners. VVD stemde in de Tweede Kamer tegen, maar in de Eerste Kamer voor. JA21 is uitgesproken tegenstander van de wet.

"Misschien is de spreidingswet nog onderhandelbaar", zegt Van Viegen, die benadrukt: "Het overgrote deel van de asielmaatregelen zijn ferm. Deze paragraaf helt echt wel naar de rechterkant. Om grip op migratie te krijgen zitten er een aantal heel concrete maatregelen in."

De migratieparagraaf is volgens Van Viegen vooral een uitgestoken hand naar de VVD. "GroenLinks-Partij van de Arbeid zal hier niet bij staan te springen. Maar er wordt met de spreidingswet ook een knipoog gegeven naar links, waarmee asielzoekers over het land worden verdeeld."

Partijleiders Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) werkten sinds half november aan de 'positieve agenda', waarin ze inhoudelijke keuzes maken op vijf vlakken: migratie, wonen, stikstof, defensie en economie. De twee politici willen op basis van die keuzes verder praten met andere partijen.

Geen tien nieuwe steden

Op het gebied van wonen pleiten de partijen voor het aanwijzen van 21 grootschalige woningbouwlocaties. Het eerdere D66-plan voor de bouw van tien nieuwe steden is verdwenen. "Dat plan heeft de partij dus wel een beetje afgezwakt. Deskundigen zeiden ook al: dat moet je helemaal niet doen. Bij D66 zijn ze er misschien achter gekomen dat het niet zo'n goed idee was."

Hoe dan ook trekken D66 en CDA veel geld uit voor woningbouw, iets wat alle partijen in Den Haag willen. "D66 en CDA willen de woningbouw vlottrekken door 21 grootschalige nieuwbouwlocaties aan te wijzen. Dat kan je een beetje zien als vervanging van de tien nieuwe steden", zegt Van Viegen. "Ze willen ook meer woningen optoppen en meer prefab-woningen bouwen. Er is concreet gekeken naar wat kan worden gedaan om de doorstroom op de woningmarkt te bevorderen en daadwerkelijk meer woningen te krijgen."

Stikstof dichter bij elkaar op stikstof

De partijen willen dat het wettelijke stikstofdoel in 2035 en het tussentijdse doel in 2030 worden gehaald. Als dat niet lukt, kunnen boeren de rechten die ze nodig hebben om dieren te houden, gedwongen inleveren. Eerder wilde D66 dat al in 2030 het doel werd gehaald. "Dit jaartal hebben ze cadeau gedaan aan het CDA", denkt Van Viegen. "Al stond in rapporten al dat 2030 niet meer haalbaar was."

Toch is de stikstofparagraaf geen overwinning voor het CDA. "Als 2035 niet wordt gehaald, moet de veestapel gedwongen krimpen. Dat was een paar jaar geleden totaal onbespreekbaar binnen die partij. Het heeft ook nog wel voor enige frictie gezorgd aan de onderhandelingstafel", weet de politiek verslaggever.

Gedwongen krimp is een "ultimum remedium", maar "het staat er dus wel". "Dat is iets waar Bontenbal de hele campagne voor heeft gewaarschuwd, dus dit kan voor zijn achterban geen verrassing zijn."

Bontenbal herhaalde in gesprek met het ANP dat "krimp van de veestapel resultaat van het beleid is, en geen doel op zich". De plannen moeten boeren duidelijkheid bieden en bijdragen "aan de economie, voor de bouw van woningen". Volgens hem zijn de partijen op dit onderwerp dichter tot elkaar gekomen.

Minderheidskabinet

Niet alles is besproken in de 'positieve agenda'. "We weten nog niks over onderwijs en over de zorg, toch belangrijke en dure posten op de begroting", zegt Van Viegen. "Het wordt interessant om te zien hoe de partijen daarnaar kijken." Ook hoe ze alle plannen willen financieren, blijft onduidelijk. "Dat ligt nog gevoelig. D66 is wat makkelijker in het uitgeven van geld dan het CDA."

Volgens haar lijken D66 en CDA voor te sorteren op een minderheidskabinet, terwijl ze eerder bij het opstellen van de positieve agenda nog uitgingen van een meerderheidskabinet. "In de toon is er een gigantisch verschil met voor de partijen samen aan tafel gingen. Plots wordt een minderheidscoalitie er tussendoor gefietst. De draai is gezet."

Yeşilgöz en Klaver staan open voor vervolg 

VVD-leider Dilan Yeşilgöz zei in reactie op het stuk de komende tijd graag verder te weillen praten met D66 en het CDA over "een centrumrechtse samenwerking", waar zij het eerder steevast had over een "centrumrechts kabinet". Volgens Yeşilgöz doet de verkiezingsuitslag het meeste recht aan een dergelijke samenwerking. 

Jesse Klaver van GroenLinks-PvdA ziet in het formatiestuk van D66 en CDA voldoende reden om te gaan praten over het vormen van een meerderheidskabinet, schreef hij op X. Volt-leider Laurens Dassen staat open voor een kabinet met D66 en CDA te gedogen, mits er voldoende aanknopingspunten zijn.

Niet iedereen is enthousiast. "Ze noemen hun stuk zelf een 'uitgestoken hand', maar het is een dikke middelvinger naar Nederland!", schreef PVV-leider Geert Wilders op X.

Vandaag worden de inhoudelijke gesprekken met andere partijen hervat. Informateur Sybrand Buma ontvangt eerst de kleine fracties zoals Volt en BBB, waarna de andere fractieleiders volgen.