Zorgen bij expert om 'dure' vriendschappen: 'Het móét een uitje zijn naar het theater of een concert'

Vriendschappen zouden moeten draaien om oprechte menselijke interactie, niet om elkaar de loef af te steken. Dat zeggen econoom Erica Verdegaal en hoogleraar sociologie Beate Volker, ook wel bekend als de vriendschapsdokter. Zij zien dat vrienden elkaar steeds vaker dure uitgavenpatronen opleggen.

Op sociale media duiken video's op onder de hashtag friendflation, een hip woord voor het fenomeen waarbij de kosten voor sociale activiteiten en het onderhouden van vriendschappen steeds hoger worden, waardoor die onder druk komen te staan. Econoom Verdegaal herkent dit fenomeen, waarin sociale media volgens haar een grote rol spelen.

Vrienden die onder de oppervlakte een concurrentiestrijd voeren, is volgens Verdegaal van alle tijden. "Maar er zijn een aantal factoren die dit speciaal maken", zegt ze in Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2 over de manier waarop millennials hun vriendschappen inrichten. Dat heeft te maken met de consumptiemaatschappij en met de kenniseconomie.

"In die kenniseconomie zijn we mensen heel hoog gaan opleiden; van de millennials is wel de helft hoogopgeleid. Ze hebben wat te besteden", legt ze uit. Niet alleen hebben millennials geld in de portemonnee, ze laten hun leven graag zien op sociale media. "Ze doen dezelfde vakanties, krijgen dezelfde soort kinderen, hebben dezelfde soort auto. Tegelijkertijd willen ze zich dus onderscheiden. Dan krijg je al snel eten bij 'dat restaurantje'."

'Vriendschap is nu ervaringsgedreven'

Hoogleraar sociologie Beate Volker, bekend als de vriendschapsprofessor, herkent zich in de woorden van Verdegaal. "Wat we de laatste tijd zien, is dat vrije tijd en tijd met vrienden heel erg ervaringsgedreven is. We gaan niet alleen maar zitten en een beetje theedrinken. Het moet een uitje zijn. We gaan naar het theater, we gaan bungeejumpen, naar een concert en we gaan eten bij een nieuw restaurant, zeker in de steden."

"En alles wordt tegenwoordig online gepost. Jij ziet het en denkt: ik wil het ook, ik moet meedoen!" Zo sleuren vrienden elkaar continu mee naar concerten, feestjes en bruiloften in het buitenland, waarbij niemand de spelbreker wil zijn.

Volgens Verdegaal speelt ook marketing een belangrijke rol. Die is volgens haar veel beter en sluwer geworden dan vroeger. "Ze kunnen mensen die er alles vanaf weten, erin laten trappen. Ik trap er ook in! Iedereen trapt erin! Je wordt gewoon beïnvloed door bepaalde technieken. Als je op sociale media ziet dat andere millennials zo happy zijn op zo'n terras, of op zo'n vakantie of bij een evenement, dan wil je dat ook."

Vriend of concurrent?

Verdegaal ziet dat de moderne vriendschap flink wat mag kosten. "Het kan zijn dat je je daar niet goed bij voelt of zelfs financiële problemen krijgt. Dan moet je toch echt ingrijpen en het over een andere boeg gooien. Het is een beetje een doodlopende weg om telkens tegen elkaar op te bieden."

"Je kunt je afvragen: zijn het mijn vrienden of zijn het mijn concurrenten? Als je tegen elkaar zit op te bieden wie nou het leukst is en het rijkst en het meest speciaal, dan ben je eigenlijk concurrenten van elkaar. Het blijft een onhaalbaar doel om je via consumptie en uitgaven echt te onderscheiden van anderen", zegt Verdegaal.

Volker vult aan: "Als ervaringen de overhand nemen en het alleen maar gaat over we moeten dit doen en dat doen, dan is het uithollend voor hetgeen waar de relatie echt over gaat. Zeker als je de druk voelt om mee te doen: en nog een cadeautje, en nog een cadeautje."

'Je moet het helder zeggen'

De vriendschapsdokter maakt zich zorgen. "Vriendschap gaat niet over samen de meest geweldige dingen doen. Ja, vrienden maken plezier, dat hoort erbij, maar eigenlijk gaat vriendschap om de persoon. Hoe is het met je? Wie ben je eigenlijk? Wat is jou overkomen deze week?"

Ze adviseert om niet in alle gekte mee te gaan. "Als jij degene bent die het op een gegeven moment te duur vindt worden, al die uitjes, is er eigenlijk maar één mogelijkheid: je moet het heel helder zeggen. Ik doe hier niet meer aan mee, want het is het derde uitje deze maand en er is nog een heel stuk van de maand te gaan. Ik heb gewoon niet genoeg geld. Je moet open zijn met je vrienden."

Verdegaal durft een uitnodiging af te slaan. "Ik ben een keer uitgenodigd voor een bruiloft heel ver weg, in Portugal, en ik moest komen in een smoking. Nou, ik was er snel uit. Ik dacht: als iemand zoveel eisen gaat stellen, doe het dan maar zonder mij! Ik hou er niet van, ik vind het gewoon nep."

Mocht het zover komen dat je een vriendschap wilt beëindigen, heeft Volker advies voor hoe je dat het beste kunt doen. "Het lijkt heel sterk op het beëindigen van een liefdesrelatie. Hou het bij jezelf. Jij hebt op dit moment weinig ruimte, jij hebt een andere afslag genomen in je leven en je hebt andere gevoelens. Maar je houdt het in het nu, want wie weet vind je elkaar later weer. Dat gebeurt veel vaker dan bij liefdesrelaties."

Meer weten? Kijk vrijdagavond om 23.10 uur naar Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2. Eerdere afleveringen kijk je hier terug, via NPO Start.