Hoofdeconoom ING: 'Economie draait goed, maar bedrijven investeren weinig door politieke onzekerheid'

Bestaanszekerheid was tijdens de verkiezingen van 2023 nog een van de meest besproken thema's. Tijdens deze verkiezingscampagne hoorde je er echter nauwelijks meer iemand over. Betekent dat dat het goed gaat met de economie? Marieke Blom denkt vooral dat de politiek in de komende jaren keuzes móét maken, omdat het bedrijfsleven onder druk staat. "Allerlei verschillende sectoren in Nederland willen vooral de ruimte krijgen om te ondernemen."

"Tijdens de vorige verkiezingen zaten we nog midden in de energiecrisis en had iedereen ermee te maken dat de energieprijzen zo omhooggingen en zaten we ook nog in de uitloop van de toeslagencrisis," begint Blom maandag in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Dat was toen veel meer een onderwerp. In de afgelopen jaren is veel gecompenseerd, zoals koopkrachtcompensatie. In alle cijfers zien we dat zo langzamerhand mensen de klap te boven komen. Mensen geven nog niet superroyaal geld uit, maar het gaat wel veel beter dan toen. Daardoor is dat thema minder naar bovengekomen."

De economie draait volgens Blom relatief goed, zeker in vergelijking met andere Europese landen. "De werkloosheid is heel erg laag. Ook met de mensen (door de koopkracht) gaat het langzamerhand beter," zegt ze. "Dat is wel gestut door veel extra overheidsgeld dat de afgelopen jaren vooral naar koopkracht is gegaan." Tegelijkertijd zien bedrijven dat energieprijzen sterk zijn gestegen. "Ook hebben zij last van de handelsoorlogen van de Verenigde Staten en ziet het bedrijfsleven zich onder druk staan."

Veel onzekerheid binnen bedrijfsleven

Volgens de econoom is er vooral veel onzekerheid. "Wat je ziet is dat het bedrijfsleven relatief weinig investeert. Aan de ene kant draait de economie dus relatief goed, maar doet het bedrijfsleven weinig nieuwe investeringen om daarmee te kunnen groeien."

"Wat je ziet is dat allerlei verschillende sectoren in Nederland de ruimte willen krijgen om te ondernemen." Daar zitten sterke kanten aan, dat bedrijven hier willen blijven en meer willen doen, aldus de ING-hoofdeconoom. "De basisvoorwaarden van de Nederlandse economie zijn nog steeds goed: met een hoogopgeleide bevolking, een gunstige ligging in Europa, maar de vraag is wel welke kant politici de economie opsturen in de komende jaren."

Wordt steun uitgetrokken voor de zware industrie om bijvoorbeeld de energieprijzen te drukken, of we gaan juist meer naar de high tech-sector kijken, die weer minder afhankelijk is van al die elektriciteit? Daarnaast spelen onderlinge spanningen tussen sectoren een rol. "De agrarische sector, met alle stikstofuitstoot, heeft juist in de weg gezeten van de woningbouw, infrastructuur en zorgt voor netverzwaring. Die sectoren hebben eigenlijk een onderliggende strijd en komen er niet uit met elkaar. Ze willen van de politiek horen welke kant het op moet."

Volgens Blom is politieke duidelijkheid essentieel voor herstel van vertrouwen en investeringsbereidheid. "Er zijn keuzes nodig, maar ook het gevoel dat het beleid dat wordt uitgezet er ook is voor de lange termijn. Dat betekent dat je politieke stabiliteit wil, maar we weten ook dat de kiezer alle kanten opgaat en de ene keer de ene partij kiest en dan weer de andere. Daardoor weten ondernemers voor de lange termijn helemaal niet zo goed waar ze aan toe zijn."

Economische voorspoed zorgt voor migratie

Arbeidsmigratie is een ander heet hangijzer waar de politiek zich in de komende jaren over moet buigen, aldus de hoofdeconoom van ING. "Het is de afgelopen jaren eigenlijk zó goed gegaan met de Nederlandse economie dat daardoor heel veel migranten naar Nederland zijn gekomen. Voor een deel zijn dat laagopgeleiden, die werken in distributiecentra, slachterijen en in de glas- en tuinbouw, maar ook hoogopgeleide arbeidsmigranten (expats), die juist nodig zijn voor de technologische sector."

Hun komst is niet alleen positief, want zij zorgen ook weer voor een groeiende druk op de woningmarkt. "Ook daarvoor geldt dat bedrijven willen weten waarop zij kunnen rekenen voor de komende jaren. Gaan we het anders doen? Gaan we strenger worden op laagbetaalde arbeidsmigranten? Of kunnen we door, investeren in die sectoren en kijken of we die nog groter kunnen maken?"

Tekst gaat verder onder X.

Blom verwacht dat de komende jaren knopen zullen worden doorgehakt, vooral rond stikstof. "Ik denk dat op stikstof de kans groter is dat er knopen doorgehakt gaan worden en er vanuit de agrarische sector minder uitstoot komt, zodat er meer ruimte ontstaat voor al die andere soorten bedrijvigheid."

'Koers wordt meer Europees'

Daarnaast ziet ze een verschuiving richting een meer Europese koers. "Het tweede grote dossier komt vooral van dingen die ons van buiten Nederland geraakt hebben. Dat gaat om een energiecrisis, de relatie met Oekraïne en Rusland, de defensiekosten, de handelsoorlog, de technologiestrijd waar we inzitten. Er is gemiddeld genomen meer op pro-Europese partijen gestemd en in de afgelopen coalitie zaten juist eurokritische partijen. Ik verwacht een wat meer Europese koers, waarbij het in gezamenlijkheid in Europa gedaan gaat worden."

Voor burgers verandert er voorlopig weinig, zegt Blom. "Voor onze portemonnee maakt het op de korte termijn niet zoveel uit. Voor bedrijven betekent het, heel vervelend, nog even op de handen moeten zitten en de investeringen voorlopig nog even niet doen, zolang ze niet weten wat de stip op de horizon is."