Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans over mogelijk gelijke verkiezingsuitslag: 'Fotofinish zou uniek zijn'

Wordt het PVV, D66, GroenLinks-PvdA, VVD of toch CDA? De Tweede Kamerverkiezingen zijn woensdag in volle gang. Het belooft een ongekend spannende strijd te worden welke partij de grootste wordt. Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans bespreekt in Sven op 1 de mogelijke scenario's wanneer partijen exact op hetzelfde zetelaantal eindigen.

De laatste peilingen laten zien dat het nek-aan-nekrace gaat worden tussen in ieder geval PVV, D66 en GroenLinks-PvdA, die allemaal 23 zetels staan, gevolgd door het CDA (19) en de VVD (17). "We zijn nog nooit zo dicht bij een fotofinish geweest," zegt Voermans woensdag in Sven op 1 op NPO Radio 1. "Niet eens bij iets wat daarbij in de buurt kwam."

Nooit bleken meerdere partijen na Tweede Kamerverkiezingen de grootste. "Het zou dus heel uniek zijn als het ex aequo (op gelijke voet, red.) zou eindigen", zegt Voermans, die een lastig, maar geen onmogelijk scenario voorspelt wanneer bijvoorbeeld twee partijen op exact hetzelfde zetelaantal eindigen. "Dat wordt dan getalsmatig heel moeilijk, maar er zal altijd wel een partij zijn die één, twee of honderd stemmen meer heeft."

De kans op gedoe is volgens hem dan gegarandeerd. "In Nederland hebben we nog nooit zoiets meegemaakt, maar in Florida met George Bush en Al Gore hadden ze het wel. Dat zorgde toen voor een enorme toestand, toen wilden mensen ook hertellingen hebben. Laten we toch even vanavond afwachten en morgenochtend vroeg. Dan zijn de prognoses er ook en kunnen we beter zeggen hoe het eruitziet."

Vanavond start om 21.00 uur de NOS-verkiezingsuitzending en wordt gelijktijdig de Voorlopige Exitpoll gedeeld, op basis van onderzoek door Ipsos I&O. Dat is een soort schaduwverkiezing waarbij mensen nadat ze hun stem hebben uitgebracht aan een peilbureau doorgeven wat ze gestemd hebben. Exitpolls zijn vrijwel nooit exact de uitslag, maar zit redelijk in de buurt.

Maar welke partij gaat volgens Voermans dan toch het voortouw nemen, wanneer partijen precies hetzelfde zetelaantal behalen? "Een exacte ex aequo laat zich moeilijk voorstellen, maar stel nou dat het wél gebeurt: we hebben sinds 2012 het systeem dat de winnaar van de verkiezingen het voortouw neemt bij de informatie en formatie. We weten echt niet wat we dan precies gaan doen. Je kan dan voorstellen dat de exact getalsmatige winnaar, zelfs al is het maar met één stem verschil, het initiatief toegeschoven krijgt."

Beluister hier de aflevering van Sven op 1 met demissionair minister van Binnenlandse Zaken Frank Rijkaart en hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans terug als podcast.

Welke partij de grootste is geworden weten we pas zeker op 7 november, wanneer de definitieve verkiezingsuitslag wordt vastgesteld. Wanneer gaan de partijleiders langs bij Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) om te spreken over een verkenningsronde?

"Als de partijen zo dicht bij elkaar zitten, is het aan de nieuwgekozen Kamer om daarover te beslissen. Bij normale verkiezingen met een duidelijke winnaar zou je de tijd zo goed mogelijk gebruiken en deze week met voorzitter Bosma al kunnen kijken of er een verkenner kan worden aangesteld. "Maar het is altijd ingewikkeld, omdat de Kamer in de oude samenstelling dat namelijk moet doen", zegt Voermans.

Voorzichtigheid geboden

De afgelopen verkiezingen was een en ander eenvoudiger, omdat er telkens duidelijke winnaars waren. "In de afgelopen keren was er een afgetekende winnaar, dus kon de Kamer niet echt nat gaan als ze een verkenner wilde hebben van de grootste partij", vervolgt de hoogleraar.

"Vorige keer was dat de PVV. Toen werd gezegd: kom maar door met je voorstel voor een verkenner. In de situatie dat er geen afgetekende winnaar is, is het misschien wel zaak om het voorzichtig aan te spelen, ook als het gaat om het opzoeken van de Kamervoorzitter, voordat je een verkenner van een bepaalde politieke kleur de wei instuurt."