Dit waren de grootste blunders van deze verkiezingscampagne: 'Bontenbals zwakke plek is blootgelegd'

De laatste peiling is verricht en de campagne zit erop: het is woensdag aan de kiezer bij de Tweede Kamerverkiezingen. Na een slopende periode, waarin lijsttrekkers stad en land afreisden, werd ieder woord en gebaar gewogen. En natuurlijk ging er ook wat mis. Want waar de één piekte, maakte de ander een misstap. Wat waren de grootste uitglijders van deze campagne?

Voor de ene partij ging de trend in de peilingen de afgelopen week omhoog, voor de ander omlaag. PVV, GroenLinks-PvdA, D66, CDA en VVD lijken tot de laatste snik te gaan strijden om welke partij de grootste wordt. In de talloze debatten en interviews werden politici het vuur aan de schenen gelegd. En dat leverde naast sterke optredens ook de nodige misstappen op.

Zoals bijvoorbeeld bij Geert Wilders. De PVV-leider was aan het begin van de campagne nauwelijks zichtbaar en bood daarmee onbewust Rob Jetten – die in zijn plek mocht opdraven in het eerste tv-debat bij RTL – vleugels. Ook was zijn uitspraak om maar helemaal te stoppen met ontwikkelingshulp, "en dat ze in Afrika dan maar misschien iets meer honger hebben dan hier" controversieel.

Dilan Yesilgöz sloeg de plank deze zomer al flink mis toen zij zanger Douwe Bob betichtte van antisemitisme. Na lang wikken en wegen ging ze door het stof en bood ze haar excuses aan. "Dat was een fout van mij die ik veel te laat heb gecorrigeerd. Dat had beter gemoeten," zei Yesilgöz op een partijcongres over de rel.

Slippers Jetten en Bontenbal

Ook Jetten, die in de laatste week zo hard steeg in de peilingen, ging maandag in het EenVandaag-debat pijnlijk onderuit toen hij zei dat "de beste promotie van werken bij Defensie momenteel is dat je de kroonprinses ergens in de militaire training kan tegenkomen. Ik gok dat een aantal kerels in de zaal daar wel zin in hebben."

Het meest in het oog springend was misschien wel een fout van CDA-leider Henri Bontenbal, die in Nieuwsuur onbewust een rel ontketende, nadat hij het opnam voor reformatorische scholen die van mening zijn dat homoseksuelen hun geaardheid aldaar niet mogen praktiseren.

'Jetten viel het meest tegen'

"Rob Jetten viel mij het meest tegen, omdat ik dat juist niet van hem verwachtte," reageert tv-recensent Angela de Jong in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Hij was waarschijnlijk overmoedig." Ze vervolgt: "Maar wat me het meest bijblijft, los van de Douwe Bob-rel die eigenlijk niet tot de campagne behoort, is het gesprek van Bontenbal in Nieuwsuur."

Volgens politiek verslaggever Mats Akkerman is de uitglijder van Bontenbal misschien nog wel opvallender, omdat hij die maakte tijdens een zorgvuldig voorbereid interview en de andere politici tijdens debatten of een tweet (Yesilgöz) de mist ingingen. "Bij het CDA hebben ze denk ik ook niet gedacht dat zo'n zinnetje zoveel impact zou hebben. Ik vond het zelf een ongelukkige opmerking, maar pas nadat ik de dag erna mijn social media checkte, dacht ik al dat dit wel groter ging worden voor het CDA dan ze zelf gehoopt hebben."

Tom De Bruyne, voormalig VVD-campagnestrateeg: "Het was niet eens dat de fout zo groot was; nadien heeft hij nog wat context gegeven. Wat vooral gebeurde, was dat toen zijn zwakke plek werd blootgelegd. Heel veel mensen waren aan het shiften van de VVD naar het CDA omdat ze het gedoe zat waren. Ik hoorde dat mensen Bontenbal fantastisch vonden, maar dat ze twijfelden over het christengehalte. De wolfpack is er helemaal opgesprongen om die zwakke plek uit te vergroten. Dat heeft mensen doen afschrikken. Strategisch was het van de concurrentie heel handig om hem daarop te pakken."

Yesilgöz herpakt zich

Yesilgöz heeft zich volgens De Bruyne vervolgens goed herpakt. "Ze had zeker eerder excuses moeten aanbieden, maar toonde veerkracht. In augustus heb ik in Goedenavond Nederland nog gezegd dat je haar in de gaten moest houden. Ze lag op de grond, maar hoe meer er op haar werd getrapt – ze is een vechtertje – hoe meer ze terug vecht. Nederland houdt wel van een vechtertje dat zich niet kapot laat maken. Dat heeft ze de laatste weken wel bewezen. Ze staat langzaam weer op, waardoor we weer meer respect voor haar hebben gekregen."

Politiek verslaggever Mats Akkerman vult aan: "Als ze straks 20 zetels haalt, verlies je er weliswaar een paar, maar ze komt ook van 14 in de peiling. Het feit dat ze zo laag stond in de campagne heeft haar vrijer gemaakt, omdat ze toch niets meer te verliezen had en zoiets had: ik ga er maar gewoon voor."

Voormalig spindoctor Simon den Haak denkt dat het deze campagne heel belangrijk is geweest dat Yesilgöz haar verhaal "gedisciplineerd bleef vertellen". "Je kan niet zomaar alles-of-niets gaan spelen. Bij Bontenbal denk ik dat wanneer een lijsttrekker zoveel populairder is dan de de eigen partij dat aantrekkelijk is voor kiezers, maar het je ook kwetsbaar maakt. Als de populaire lijsttrekker een fout maakt, kan het allemaal vrij snel naar beneden gaan."

'Jetten baldadig, maar niet seksistisch'

De omstreden uitspraak van Jetten over Amalia lijkt echter zonder gevolgen te blijven. Den Haak: "Het was baldadig in zo'n zaal met 2300 studenten, terwijl er anderhalf miljoen mensen kijken. Daar moet je je oprichten. Mensen hebben denk ik niet het gevoel dat Jetten een seksist is die vrouwonvriendelijke grappen maakt. Het is meer een schoonheidsfoutje, een uitglijder in de heat of the moment dan echt een inhoudelijke kwetsbaarheid, maar het was een heel slechte grap."

Akkerman zegt achter de schermen te hebben gehoord dat het feit dat Jetten homoseksueel is en een grap over vrouwen maakt, het misschien minder erg maakt. "Je zag ook meteen aan zijn gezicht dat hij er spijt van had."

Het laatste woord is aan voormalig VVD-strateeg De Bruyne. "Het moet passen bij de persona die je rond jezelf hebt gecreëerd. Als je de leider bent van een strenggereformeerde christelijke partij en je zoiets doet, dan doe je gewoon niet meer mee. Jetten is nooit vanuit een moralistische positie campagne gaan voeren, dus hij komt ermee weg."