Europa moet breken met oude asielafspraken, zegt hoogleraar Ellian: 'Heel veel landen verdienen geld met chanteren van de EU'
Het Europese migratie- en asielbeleid verkeert in een fundamentele crisis, ziet Afshin Ellian, hoogleraar rechtsgeleerdheid aan de Universiteit Leiden. Hij constateert in de WNL-podcast Onze Eeuw hoe de huidige manier waarop wordt omgegaan met asielstromen tekortschiet en bepleit een vertrek uit het Verdrag van Genève.
Volgens Ellian is er geen tijd meer voor halfslachtige maatregelen. Europa moet de regie terugpakken, anders zullen migratiestromen verder ontsporen, met grote maatschappelijke gevolgen. De rechtsgeleerde ziet één fundamenteel probleem: het internationale juridische systeem achter het asielrecht is volgens hem niet aangepast aan de realiteit van het huidige tijdsgewricht en speelt misbruik in de kaart.
Een van die pijlers is het Verdrag van Genève uit 1951, dat oorspronkelijk bedoeld was om bescherming te bieden aan mensen die vluchten voor vervolging of oorlog. Maar volgens Ellian is het verdrag achterhaald en werkt het in de huidige vorm contraproductief. Hij bepleit terugtrekking uit het verdrag.
“Je kunt het Verdrag van Genève niet moderniseren als je met honderd landen praat. Dan zitten we in de volgende eeuw.”
"Het is heel simpel. Je hebt twee keuzes, je trekt je tijdelijk terug of je probeert het te wijzigen en ik denk dat je beide tegelijk moet doen", zegt Ellian in Onze Eeuw. "Je trekt je terug en tegelijkertijd ga je met anderen onderhandelen om te moderniseren. Je kunt niet moderniseren als je met honderd landen praat. Dan zitten we in de volgende eeuw."
Ellian: moeten uit verdrag stappen
Volgens Ellian is er in Europa een taboe op realistische migratiepolitiek ontstaan. Terwijl de feiten volgens hem duidelijk zijn: landen buiten de EU maken misbruik van het Europese asielsysteem. "Dit gaat niet lukken met al die landen. We moeten eruit stappen", bepleit hij.
Luister of kijk hier naar de podcast van de Onze Eeuw-aflevering met Afshin Ellian:
"Er zijn heel veel landen die met het chanteren van de Europese Unie geld verdienen. In Afrika, maar ook in Iran. Toen daar vrouwen gingen protesteren, zei de president van Iran: 'Als jullie zo doorgaan in Europa en achter die demonstrerende vrouwen blijven staan zorgen wij ervoor dat jullie heel veel vluchtelingen krijgen.'"
Hulp in de regio als alternatief
Ellian benadrukt dat zijn visie niet onmenselijk is, maar juist gericht op structurele oplossingen. "Wat ik bepleit is goed voor alle mensen, ook voor rechtzoekenden en ook voor ontheemden, omdat ze ook in omringende landen goed worden ontvangen. In plaats van heel veel geld hier onnodig uit te geven, moet je dat daar uitgeven om hen goed te ontvangen."
Hij wijst erop dat het huidige systeem vooral gunstig is voor wie het kan betalen, aangezien een overtocht per boot niet bepaald gratis is. "Wij bieden geen gastvrijheid en bescherming aan mensen die er echt behoefte aan hebben, want je moet wel een beetje uit een rijke familie komen die duizenden dollars geeft aan die criminelen."
Procedures lopen vast
Volgens Ellian houdt Europa zelf het probleem in stand door een combinatie van lange procedures en juridische blokkades. "Procedures zijn heel lang. Dat kun je hier niet voorkomen, simpelweg omdat er zoveel mensen zijn en omdat de procedures hier traag verlopen. Daarom duurt het lang voordat dossiers behandeld worden. En dan krijgen die mensen ook nog een schadevergoeding. Je wordt rijk omdat Nederland niet in staat is om procedures op tijd te laten verlopen."
Dat leidt tot onrechtvaardige situaties, betoogt hij. "Als er wordt gezegd: je verdient het niet om hier te zijn, je moet terug naar waar je vandaan komt, dan krijg je de volgende situatie. Professionals gaan namens jou procederen bij het Europees hof voor de Rechten van de Mens of bij het Hof van Justitie van de Europese Unie. Diegenen gaan natuurlijk zeggen dat hun cliënt recht heeft op dit en dat moet gebeuren. Er wordt een heel lange rij aan eisen gesteld."
Daarom pleit Ellian voor een radicale herziening van het asielrecht, bijvoorbeeld door een interpretatieprotocol aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens toe te voegen.