Zou je een ex-tbs'er als buurman willen? 'Veel misverstanden over de behandeling die werkt'

Zou je liever naast een ex-gedetineerde of ex-tbs'er wonen? Deze vraag stelt advocaat Job Knoester aan zijn publiek. "Er bestaan veel misverstanden over de tbs-maatregel. Het is belangrijk om te beseffen dat mensen na een tbs-behandeling veel minder vaak nieuwe ernstige delicten plegen dan na een kale gevangenisstraf."

Een tbs'er pleegde in 2017 een gruwelijke dubbelmoord in een Arnhems hotel. In datzelfde jaar werd Anne Faber vermoord door Michael P. Hij zat eerder vast voor een zedenmisdrijf, maar kreeg toen geen tbs, omdat hij weigerde mee te werken aan een psychiatrisch onderzoek. "Twee zaken die het ongemak en onbegrip met tbs blootleggen", vindt Knoester, die al jaren gespecialiseerd is in tbs.

Hij maakt er een theatervoorstelling over. "Bij de zaak in Arnhem vroegen de samenleving en politiek zich af of we wel door moesten met dit systeem. Een paar maanden later zegt de samenleving juist dat tbs de redding van Anne Faber geweest zou zijn. De samenleving weet het dus zelf ook niet."

De advocaat vervolgt: "Mensen hebben vooral een mening als het misgaat, want we hebben geen waterdicht systeem. In de praktijk zie ik gebeuren dat bij een incident de maatschappij en politiek boos zijn, waardoor het hele systeem enorme kramp krijgt. Dat heeft uiteindelijk invloed op de effectiviteit van het systeem."

'Bijna alle proefverloven gaan goed'

Zonde, want tbs werkt, zegt Knoester stellig. "Het is belangrijk om te beseffen dat mensen na een tbs-behandeling veel minder vaak nieuwe ernstige delicten plegen dan na een kale gevangenisstraf."

Knoester wijst erop dat 99,85 procent van de proefverloven zonder problemen verloopt. "Dat is een extreem goed rapportcijfer. Mensen mogen in eerste instantie alleen met beveiligers op verlof. Daarna met begeleiders van de kliniek zelf. Vervolgens mogen ze eens zelf of een keer bij familie blijven overnachten. Daar gaan jaren overheen."

Tbs'ers wonen gemiddeld 9,5 jaar in de kliniek. "Een kwart daarvan langer dan vijftien jaar. Er zijn ook mensen die nooit buiten komen." Kortom, je wordt niet zomaar ex-tbs'er, wil Knoester zeggen. "Er zijn allerlei deskundigen die zich erover buigen. Uiteindelijk beslist de rechter of er nog een risico is. Het eerlijke antwoord is daarbij wel dat het geen wiskunde is. Je weet het nooit helemaal zeker."

Oude dossiers

Sinds 2017 is het aantal opgelegde tbs-maatregelen verdubbeld, vertelt de advocaat. "Dat komt omdat rechters naar andere zaken kijken als mensen niet mee willen doen aan een psychiatrisch onderzoek. Oude dossiers worden bijvoorbeeld geraadpleegd. Ik heb ooit een zaak meegemaakt waarin de rechter ontdekte dat de verdachte in eerdere politiezaken bizarre uitspraken had gedaan, bijvoorbeeld dat de duivel hem opdracht gaf. Toen kon de rechter wel invullen dat het om een stoornis ging."

Knoester staat de komende periode in het theater met een college over tbs. "We proberen er ook wat lucht in te brengen." Hij roept politiek Den Haag op om met een lange termijnvisie te komen. "Beslissingen worden genomen op basis van incidenten. Kabinet Rutte II heeft in 2014 drie klinieken gesloten. Nu hebben we plekken tekort. Accepteer dat je soms leegstand hebt."