Hoe de boeren in Raalte het protest wonnen en de politiek veranderden
Een paar kilometer buiten het centrum van Raalte, in het Sallandse buitengebied, voltrok zich de afgelopen jaren een opvallende politieke omwenteling. Waar de gemeente bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 zelf vooral koos voor NSC, PVV en VVD, stemde het buitengebied, met dorpen als Luttenberg, massaal op de BoerBurgerBeweging (BBB).
Volgens electoraal geograaf Josse de Voogd speelde de stikstofkwestie daarin een doorslaggevende rol. "Die discussie is hier een groot breekpunt geweest", zegt hij in Stand van Nederland: Aangehaakt. Het thema raakte direct aan de leefwereld van boeren en dorpsbewoners. De traditionele partijen, die hier decennialang de toon zetten, verloren daardoor veel van hun vaste aanhang.
Van trouwe kiezers naar protestbeweging
De Voogd ziet de boerensector als een groep die zich razendsnel heeft weten te herpakken. "Van oudsher waren boeren juist heel aangehaakt bij het bestuur: ze stemden trouw, hadden goede contacten met het establishment (de gevestigde orde, red.). Maar gaandeweg voelden ze zich naar de rand gedrukt. Dat gevoel van buitensluiting leidde tot een sterke mobilisatie", zegt hij.
Die organisatiekracht, legt De Voogd uit, was uniek. "Boeren beschikten over middelen om letterlijk zichtbaar te protesteren. Met hun landbouwmachines bij supermarkten, provinciehuizen en in Den Haag. Dat maakt indruk. Bovendien wisten ze verschillende thema’s te verbinden: stikstof, de leefbaarheid van het platteland, het gevoel van ondervertegenwoordiging tegenover de Randstad. Daardoor kregen ze veel bredere steun dan alleen uit de agrarische sector."
“Boeren hebben een hele sterke organisatiekracht, gesteund door hun landbouwmachines”
Stikstof als kantelpunt
Voor melkveehouder Ellis Lugtenberg, als eerste vrouw in de historie verkozen tot ‘Sallandse Boer van het Jaar’, werd het stikstofdossier persoonlijk toen haar familiebedrijf werd aangemerkt als ‘piekbelaster’. "Dat was een enorme schok", vertelt ze. "Stoppen met het bedrijf werd ineens een serieuze optie. Dat was heel verdrietig geweest, zeker omdat hier ook mijn schoonouders wonen. Je zet een familiebedrijf voort, dat geef je niet zomaar op."
Lugtenberg besloot door te gaan en werkt samen met acht andere zogeheten IJsselboeren aan verduurzaming. "We doen mee met de extensiveringsregeling: minder vee, meer land, minder uitstoot. Zorgen zijn er nog steeds, maar we kijken vooruit."
Familiebedrijven als ruggengraat van Salland
De Voogd wijst erop dat Raalte niet alleen draait om landbouw, maar om een sterke lokale economie die steunt op familiebedrijven. "Wat opvalt is de hoeveelheid ondernemingen met een hechte binding aan de gemeenschap", zegt hij. "Kijk naar het voetbalveld in Raalte: het hangt vol met sponsorborden van lokale bedrijven. Dat zie je niet in regio’s met alleen grote distributiehallen. Hier steunen ondernemers de sport en de samenleving."
In de nieuwste aflevering van Stand van Nederland: Aangehaakt staat de stemrevolutie in Raalte centraal. Waar jarenlang CDA en VVD de grootste waren, wonnen bij de laatste verkiezingen NSC, PVV en BBB terrein, vooral in het buitengebied. Waar komt deze verandering vandaan en wat betekent het voor de lokale gemeenschap? Kijk de aflevering nu terug op NPO Start.