Nederland verliest terrein in Brussel, ziet oud-politicus Tjeerd de Groot: 'Het gezag is afgebrokkeld'

Voormalig D66-politicus Tjeerd de Groot blikt terug op zijn tijd in Brussel en maakt zich zorgen over het afnemende gezag van Nederland binnen de Europese Unie. Waar ons land ooit gold als een constructieve en invloedrijke speler, ziet hij nu versnippering, kennisverlies en een gebrek aan langetermijnvisie.

De Groot promoveerde in 1997 bij oud-minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal op een proefschrift over hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Hij verhuisde in die jaren naar Brussel voor de permanente vertegenwoordiging van Nederland. De Groot mocht op alle niveau's meekijken en vooral op de landbouwtafels. In die tijd gold dat in Brussel als het allermachtigste bastion.

Luister Sven op 1 hier terug als podcast:

"Dat was echt een grote snoepdoos", kijkt De Groot bij radioprogramma Sven op 1 terug. "Ik had het eerste jaar allemaal boeken gelezen over wat daar allemaal gebeurde. Maar ik kwam daar gewoon niet uit. Ik ben iemand van de praktijk en ik wilde het ook gewoon zien. Ik kreeg als begin twintiger een pasje en daarmee kon ik overal aanschuiven. Ik draaide dus ook mee met alle ambtelijke delegaties die vanuit landbouw die onderhandelingen deden."

In die tijd had Nederland groot gezag aan de Europese landbouwtafel, stelt De Groot. "Dat had ermee te maken dat we ons altijd constructief opstelden. Dat we ook goed persoonlijk overweg konden. Je had ministers die diverse talen spraken, meedachten met anderen, hoewel dat niet meteen in je eigen belang was en op die manier was er ook ruimte om onze eigen zorgen in te brengen. En dan af en toe concessies mee naar huis te nemen."

Gerrit Zalm

"Dat is nu wel anders geworden", oordeelt de oud-politicus. "Dat is al langere tijd geleden begonnen eigenlijk. Toen minister Zalm Brussel ging zien als een groot boekhoudprogramma. Waar je geld op de begroting stort en uitkrijgt. Dat was in de periode nadat ik er rondliep."

In de loop der jaren zag De Groot het gezag van Nederland afbrokkelen. "Door snelle wisselingen van ministers", legt hij uit. "Dan heb je minder tijd om op te bouwen. Snelle wisselingen van de ambtelijke top. Het kost gewoon heel veel tijd voordat je al die collega's kent en leert kennen. En toch een steeds kritischere houding ten opzichte van Europa. Die begon al met minister Zalm."

Tutoyeren

Tutoyeren was er niet bij in de jaren 90. Toen De Groot voormalig topambtenaar Tjibbe Joustra met jij aansprak, werd hij terechtgewezen: "Hij kon zich niet herinneren dat hij mij daarvoor toestemming had gegeven."

Ambtenaren moeten tegenwoordig om de vijf jaar van positie wisselen. Dat heeft volgens De Groot twee consequenties. "Kennis verdwijnt en er wordt heel veel gemanaged. De opgave waar de landbouw voor staat, is een opgave die zich over hele lange tijd uitstrekt. Dat betekent dat je je geheugen moet organiseren en dat betekent ook dat je je lange termijn heel helder moet hebben, zodat je vanuit de ambtenarij plaatsvervangend kunt denken voor de minister om uiteindelijk te werken naar die langetermijndoelen."