Shutdown houdt Verenigde Staten in zijn greep: 'Trump gebruikt economie voor politieke macht'

De donderdag begonnen Amerikaanse overheidssluiting (shutdown) gaat nog altijd door. Omdat Republikeinen en Democraten lijnrecht tegenover elkaar staan over de begroting, zitten honderdduizenden ambtenaren thuis, zonder werk én loon. Volgens econoom Jona van Loenen gebruikt de Amerikaanse president de shutdown bewust om de politieke druk op de Democraten te verhogen.

In de VS treedt een shutdown in werking als er geen politieke overeenstemming wordt bereikt over de financiering van overheidsdiensten. Ambtenaren worden dan massaal naar huis gestuurd en de dienstverlening wordt onderbroken, al moeten essentiële diensten – zoals politie en leger – doorwerken.

Er zijn veel verwijten over en weer tussen beide kampen en het is nog altijd onduidelijk wanneer er een oplossing komt. "Als dit nog dagen of weken duurt, zullen er ontslagen vallen", zei vicepresident JD Vance woensdagavond al, die de schuld voor de shutdown bij de Democraten legt. Zij willen alleen instemmen met de begroting wanneer de Republikeinen akkoord gaan met het verlengen van de aflopende subsidies voor de gezondheidszorg. 

De Republikeinen zeiden vervolgens dat de Democraten de overheid "gegijzeld" hielden. "Dit is een beetje het equivalent wanneer een groot gedeelte van de Nederlandse overheid sluit de mensen thuis moeten zitten, maar ook niet betaald krijgen", reageert econoom Van Loenen donderdag in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Dat gebeurt eigenlijk omdat er een impasse is ontstaan tussen de Republikeinen en Democraten over het budget."

Door de enorme Amerikaanse staatsschuld, is het volgens Van Loenen niet eens zo gek dat het tot een shutdown gekomen is. "Als het zo doorgaat, geeft de VS in 2035 30 procent van alles wat er binnenkomt uit aan rente. Dan ben je praktisch failliet. In Nederland is dat twee procent. Het is schrijnend, omdat Trump de One Big Beautiful Bill erdoorheen heeft gekregen. Daar zijn honderden miljarden (3,4 biljoen dollar in de komende tien jaar, red.) naar gegaan."

Economische gevolgen nog onduidelijk

Over de directe gevolgen van deze shutdown voor de Amerikaanse economie bestaat nog geen duidelijkheid, aldus Van Loenen. "Het is heel afhankelijk van hoelang het duurt. Zeven jaar geleden was de laatste shutdown, die heel lang heeft geduurd. Die duurde toen 35 dagen. Dat betekende dus dat ambtenaren een maand niet betaald kregen. Dat is in Amerika een groot issue, want de helft van de bevolking leeft daar van loonstrookje naar loonstrookje."

De beslissing is ook strategisch van Trump, denkt Van Loenen. Op die manier verwacht hij dat de president zijn zin krijgt. "Hij zet een pistool op iemands hoofd in de hoop dat diegene toch accepteert. Ik ben heel benieuwd waar dit eindigt. Wij kijken heel vaak naar de politiek als middel en de economie als doel? En welke partij zorgt voor meer welvaart?"

Precies dat concept draait Trump om, aldus de econoom. "Hij gebruikt de economie als middel om politieke macht te genereren, dat noem je ook wel geo-economie. Dat zag je al bij de importheffingen. Wij dachten allemaal: dat ga je toch nooit doen want dat is slecht voor de economie? Toen draaide het Trump niet om de economie, maar om politieke macht. Hij zet de economie in om dat te genereren."

Trump grijpt al in

In de hoop de druk op zijn politieke tegenstanders te vergroten heeft Trump alvast 26 miljard dollar aan fondsen bevroren die zijn toebedeeld aan door Democraten bestuurde staten. Trump doet dit om de Democraten, die hij verantwoordelijk houdt voor de shutdown, te straffen.

De bevroren programma's zijn onder meer openbaarvervoerprojecten in New York en groene-energieprojecten in zestien door Democraten geleide staten, waaronder Californië en Illinois. Trump had in de aanloop naar de shutdown al gedreigd dat hij de sluiting zou gebruiken om zijn politieke tegenstanders te straffen en zijn controle over de federale begroting, die volgens de Amerikaanse grondwet onder het Congres valt, uit te breiden.