Dochter ontdekte krantenknipsels van oorlogsheld Market Garden: 'Ze wist niets van zijn verleden'

De komende dagen staan Arnhem en omgeving in het teken van de herdenking van Operatie Market Garden. Het gedurfde plan om de Tweede Wereldoorlog vóór de kerst van 1944 te beëindigen, ging vandaag precies 81 jaar geleden van start. Eén van de Britse officieren die destijds in en rond Arnhem vocht, was majoor Robert Henry Cain. Vrijdag vertelt zijn dochter zijn verhaal. "Het werd haar duidelijk dat hij de Britse 'Soldaat van Oranje' is."

Tijdens Bridge to Liberation, het herdenkingsevenement bij de John Frostbrug in Arnhem, blikt Frances Cain terug op een persoonlijke ontdekkingsreis naar wat haar vader heeft meegemaakt. Ze ontdekte pas na zijn overlijden wat Robert in Nederland heeft doorstaan. Ze hoorde voor het eerst verhalen die hij, mogelijk teruggetrokken door trauma en schaamte, nooit heeft verteld.

'Ze wist niets van zijn verleden'

Bij de luchtlandingsoperatie Market en het gelijktijdige grondoffensief Garden vielen zware verliezen onder de geallieerde troepen. Ongeveer 18.000 militairen werden gedood, krijgsgevangen genomen of raakten gewond tijdens de gevechten.

Robert Cain onderscheidde zich door het tonen van moed en leiderschap. Nadat zijn compagnie werd afgesneden van de rest van het bataljon, wist hij zes dagen stand te houden tegen aanvallen van Duitse tanks, infanterie en zwaar geschut. Gewond maar vastberaden schakelde hij meerdere tanks uit, vaak vanuit open terrein en met gevaar voor eigen leven.

Ondanks verwondingen en gehoorschade weigerde hij rust of medische hulp, en bleef hij zijn mannen moed inspreken en aanmoedigen. Zijn onverzettelijkheid speelde een cruciale rol in het behouden van een strategisch belangrijke verdedigingslinie. Voor zijn heldhaftige optreden kreeg Cain het Victoria Cross, de hoogste Britse militaire onderscheiding.

WNL-presentator Lisette Wellens bezocht met Cains dochter Frances alle plekken waar haar vader ooit ook is geweest. "Hij heeft een bijzondere rol tijdens Operatie Market Garden gespeeld. Zij was twaalf jaar toen hij overleed en ze wist niets van het hele verleden van haar vader." Na zijn dood vond Frances een doos op zolder met krantenknipsels. Ze vroeg aan haar moeder waar het allemaal over ging. "En toen werd voor haar duidelijk dat haar vader de 'Soldaat van Oranje' van Engeland is."

'Veteranen schaamden zich jarenlang'

Na het succes van D-Day wilden de geallieerden in één snelle opmars ook het noorden van Nederland bevrijden. Tienduizenden parachutisten werden gedropt om de bruggen over de rivieren, vanaf de grens met België tot aan Arnhem, te bezetten. Het plan was dat het grondleger, gesteund door luchttroepen, kon doorstoten naar het Ruhrgebied in Duitsland. Iedereen had goede hoop dat de oorlog voor de kerst was beëindigd.

Het liep alleen helemaal anders. De operatie mislukte. Door de onverwacht sterke Duitse tegenstand, lukte het de geallieerden niet om de Rijnbrug bij Arnhem te veroveren. "Heel veel Britse veteranen die het overleefd hebben hadden een gevoel van schaamte", zegt burgemeester van Arnhem Ahmed Marcouch in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Ze hadden het gevoel dat ze, ondanks goede bedoelingen, een hoop ellende hebben gebracht aan de regio. Ze schaamden zich jarenlang om terug te komen, terwijl de mensen in Arnhem en omstreken juist heel dankbaar waren voor hun inzet, moed en heldendaden."

Parachutisten landen bij Arnhem als onderdeel van Operatie Market Garden, september 1944.

Het mislukken van de slag om Arnhem leidde uiteindelijk tot de hongerwinter van 1944-1945, waarbij naar schatting zo'n 18.000 tot 22.000 Nederlanders stierven. "Met herdenken heel je trauma, daarom is het zo belangrijk. We proberen woorden te vinden voor gebeurtenissen die niet in woorden te vertalen zijn. Nazaten durven tachtig jaar na dato te lezen, te onderzoeken en hebben begrip voor deze generatie, die door trauma niet de juiste woorden had."

Arnhemmers vinden het daarom belangrijk om de bloedige gebeurtenissen ook de komende decennia te blijven herdenken. "Heel Arnhem is tijdens de slag geëvacueerd geweest. Men sloeg op de vlucht, weliswaar noodgedwongen. Dan spreek je over 100.000 mensen. Toen ze terugkwamen, was de stad kapot. Ze dachten naar huis te gaan, maar er was geen huis." De inwoners hebben vervolgens de mouwen opgestroopt en hebben de stad weer opgebouwd. "Dat voelen de mensen vandaag de dag nog steeds."

'Diep in de tenen gevoeld'

Bij de herdenking aanwezig zijn, bij het Airborne Museum in Oosterbeek, bij de John Frostbrug of bij de luchtlandingen op de Ginkelse Heide aanstaande zaterdag, "geeft goede inzichten in deze belangrijke slag", roept Marcouch Nederlanders op om te gaan.

Bij de beruchte brug worden vrijdag de verhalen filmisch en muzikaal opnieuw verteld, waarbij het verhaal van Robert centraal staat. "Dan zitten zo'n 20.000 Arnhemmers en mensen uit de regio Arnhem op de kade doodstil te kijken en te luisteren naar verhalenvertellers en muzikanten." Ook zijn er speeches en wordt een krans gelegd. 'Het leeft nog steeds, het wordt diep in de tenen gevoeld."

Tanks op de brug over de Rijn bij Arnhem tijdens de Slag om Arnhem.

'Te lang geen erkenning'

Marcouch staat ook stil bij de onderbelichte rol van de Poolse eenheden, met name de 1st Polish Independent Parachute Brigade onder leiding van generaal-majoor Stanisław Sosabowski. Deze brigade speelde een belangrijke rol in de verdediging van de Britse positie bij Oosterbeek en hielp bij de gedekte terugtocht.

Toch bleef erkenning lang uit. "Zij hebben te lang niet de erkenning gekregen die ze verdienden. Ik wil dat het verhaal door heel Nederland meer bekendheid krijgt." Polen is zaterdag officieel vertegenwoordigd bij de herdenking op de Ginkelse Heide.

Een wijze les

Eén stille tocht naar de herdenking blijft Marcouch voor altijd bij. De in 2021 overleden Britse veteraan Wilf Oldham (101), zei tegen hem dat hij 90-plus was en een goed leven heeft gehad. "Maar hij vertelde vervolgens dat zijn kameraden in Oosterbeek liggen begraven. En dat ze niet hebben kunnen leven, omdat ze voor de vrijheid vochten. 'Het beste wat u kunt doen om ons te eren', zei hij, 'is dat u zich inzet voor vrede en veiligheid, zodat jongemannen zich niet hoeven op te offeren'. Een hele wijze les."

Tijdens het Bridge to Liberation-evenement in Arnhem gidsen Lisette Wellens en Frances Cain het publiek langs historische locaties, waar persoonlijke verhalen over haar vader Robert, maar ook herinneringen en emoties samenkomen in een indrukwekkend eerbetoon aan moed, hoop en opoffering. Het evenement is live te bekijken, op vrijdag 19 september om 20.30 uur via NPO 3, Omroep Gelderland of de livestream.