Waarom zet Wilders onbekenden bovenaan de kieslijst? 'Hij wil niet regeren', zegt oud-PVV-Kamerlid

Oud-PVV-Kamerlid Hero Brinkman kan goed begrijpen waarom Geert Wilders drie nieuwe gezichten aan de top van zijn PVV-kieslijst heeft gezet, in plaats van zijn vertrouwelingen. In Goedenavond Nederland legt hij uit wat de PVV-leider volgens hem wil bereiken: "Geert wil overal controle over hebben."

De PVV maakte vandaag de eerste vier namen van de kandidatenlijst bekend. Wilders staat zoals vanouds op 1, gevolgd door voormalig PVV-Europarlementariër Sebastiaan Stöteler. Op 3 staat Shanna Schilder uit Volendam, op 4 Annelotte Lammers uit Genemuiden. Beide vrouwen zijn jurist. 

Schilder en Lammers hebben allebei nog geen politieke ervaring. Brinkman legt uit: "Dit zijn twee dames uit het 'veld', om het maar zo te zeggen. Schilder werkt voor de overheid op Curaçao. Dus ik heb het vermoeden dat Geert zijn oude programmapunt weer voor tevoorschijn gaat halen, dat de voormalige Antilliaanse eilanden niet tot het Koninkrijk zouden moeten behoren."

"En Lammers? Dat is een jurist bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Dat is een heel slimme zet van Wilders, want dan heb je iemand uit het werkveld die kan zeggen wat er allemaal misgaat bij de IND."

Tessa van Viegen, politiek verslaggever bij WNL, is echter sceptisch. "Het is interessant, want Schilder en Lammers hebben helemaal geen politieke ervaring! Het is een vak, een ambt dat je serieus moet nemen. Dat is zonde, want de PVV levert doorgaans juist veel Kamerleden met een bak ervaring."

Nieuwe gezichten in de top 4: 'Hij wil weer in de oppositie'

Wat ook opvalt, zijn de namen die níét in de top 4 van de PVV-kieslijst staan. Vertrouwde leden zoals Faber, Bosma staan vermoedelijk lager op de lijst, terwijl Fleur Agema heeft aangekondigd na negentien jaar te stoppen als Kamerlid. Ze meldt via X: "Het Kamerlidmaatschap is het mooiste dat er is en ik ga het vreselijk missen. Ik had het graag nog jaren gedaan, maar de omstandigheden zijn er helaas niet naar."

Wat die "omstandigheden" die Agema verhinderen precies zijn, is volgens Van Viegen onduidelijk. "We weten wel dat haar verhouding met Wilders de laatste tijd echt behoorlijk bekoeld is. Dat ze weinig contact tot geen contact hadden toen ze minister was. Dat Agema ook vaak tegenover de PVV stond in debatten."

Maar volgens Brinkman is de PVV-kieslijst lang niet alleen gestoeld op vriendjespolitiek. Wilders heeft zijn meest vertrouwde PVV-collega's ook om strategische redenen uit de top 4 gehouden: "Geert wil overal controle over hebben. Er zitten een aantal PVV'ers die nu aan de macht geroken hebben en met bestuurservaring terugkomen in de Kamer. Hij wil al die kikkers in de kruiwagen houden en laten blijken: ik maak de dienst uit, dus ik zet jullie even verderop. We staan goed in de peilingen, dus je baantje is wel verzekerd, maar ik bepaal alles hier."

"Ik zie bovendien aan de top vier dat hij al besloten heeft om na de verkiezingen niet te gaan regeren", aldus Brinkman. "Hij wil weer in de oppositie. Als je echt wil regeren, dan zet je je grote mensen vooraan. Ik denk dat het goed is om mensen uit het werkveld in de fractie te zetten en ik hoop dat deze nieuwe gezichten het politieke handwerk zich snel eigen maken, maar de ervaring leert dat daar vaak niet veel uit komt."

"Dit is inderdaad wel heel anders dan in voorgaande jaren", reageert Van Viegen. "Vroeger stonden zijn vertrouwelingen altijd in de top tien."

Partijdemocratie bij PVV? 'Misschien word ik dan wel lid'

Hoewel Brinkman Wilders gedachteproces goed kan volgen, hoopt hij dat de PVV-leider bij de volgende verkiezingen minder invloed zal hebben op de kieslijst van de partij. Brinkman is namelijk groot voorstander van het principe van partijdemocratie; hij zou het liefst zien dat alle politieke partijen verplicht worden om belangrijke keuzes op democratische wijze te maken. "Geert bepaalt nu de eerste twintig op de lijst, de rest laat hij aan de commissie over. Als hij dan toch iemand erop ziet staan waarvan hij denkt, die wil ik niet, dan is zijn wil de wet."

Wilders onderscheidt zich daarmee van andere partijen, aldus Brinkman. "Bij bijna alle andere partijen mogen leden op kandidatenlijsten stemmen, stemmen bij congressen, ze mogen amendementen indienen over o.a. het partijprogramma. Bij de PVV is dat allemaal niet zo. Dat is ook waarom toen het kabinet viel, allerlei Kamerleden daar helemaal niet van wisten. Dat is allemaal omdat één man alles bepaalt."

Op dit moment pleiten CDA en NSC actief voor een verplichte partijdemocratie. D66 en PvdA hebben er interesse in, de SP is het er ook mee eens "maar wil het de PVV niet moeilijk maken", aldus Brinkman. Van Viegen: "Dat is ook gewoon een lastige discussie, want het lijkt gewoon alsof je de PVV wil verbieden."

Brinkman wil de PVV echter absoluut niet verbieden. Hij vertelt: "Ik hoop dat de partijdemocratie verplicht wordt in het volgende regeerprogramma, door partijen die het ermee eens zijn. En misschien, als de PVV moet democratiseren, word ik dan wel lid. Ik wil proberen om bepaalde dingen een andere richting uit te duwen."