Verenigd Europa (nog) ver te zoeken in grensregio: 'Ondernemers kunnen last hebben van het halve markt-syndroom'

Slimme ondernemers vestigen zich maar wat graag bij de grens met België of Duitsland vanwege de unieke kansen die het met zich meebrengt. Hun bedrijf kan namelijk profiteren van de verschillen in regelgeving tussen de landen. Toch kunnen veel ondernemers in de grensregio's het hoofd maar nauwelijks boven water houden, ziet economisch geograaf Jos van den Broek. "Je kan last hebben van het halve markt-syndroom", zegt hij in Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2.

Volgens Van den Broek is het ondernemersklimaat aan de grens totaal anders dan in de rest van Nederland. "Je wordt voor een deel gehinderd door de grens. Je hebt een kleinere markt." Dat heeft te maken met verschillen in wetgeving, cultuurverschillen en kleinere netwerken. "Het feit dat we veel minder mensen over de grens kennen, zorgt er ook voor dat de economie daar last van heeft."

Omgaan met deze grenseffecten kan voor ondernemers een behoorlijke kluif zijn. "Er wordt al heel lang gewerkt om de grenzen wat 'zachter' te maken, maar dat wisselt per sector. Voor sommige sectoren is het makkelijker dan voor anderen. Al zijn er genoeg bedrijven die er wel baat bij hebben, ze zijn erop ingericht."

Supermarktketen populair onder Duitsers

Een voorbeeld is de supermarktketen Die Grenze. In 2007 begonnen ze met één winkeltje op de grens met Duitsland, maar dit voorjaar werden ze uitgeroepen tot de snelst groeiende discountwinkel van Nederland. Inmiddels hebben ze de laatste vijf jaar 50 extra filialen geopend in Nederland. "De meeste klanten van ons zijn Duits, ik denk zeventig procent", zegt operationeel directeur Mark Pelle. "Daar is ons assortiment op gericht."

Veel producten in de schappen zijn Duitse merken, zoals koffie en frisdranken, om zo de focus compleet op de Duitse klant te richten. "In Duitsland hebben ze koffiebelasting, in Nederland niet. Daardoor is bij ons de koffie goedkoper. Ook kan je makkelijker medicijnen verkopen."

Europa in debat

Maar staat het inspelen op de verschillen in regelgeving niet haaks op het streven naar een verenigd Europa? "In Europa is momenteel een flink debat over concurrentiekracht", ziet Van den Broek. "Er is een rapport uitgebracht van Mario Draghi, oud-directeur van de Europese Centrale Bank (ECB), die adviseert dat de Europese markt vervolmaakt moet worden. Barrières moeten worden weggehaald, denk aan één lijn in wet- en regelgeving, belastingen, btw en heffingen."

Dat proces verloopt nog stroef. "Voor veel producten is er een Europese markt, maar als het sectoren zijn die erg afhankelijk zijn van nationale regelgeving, zoals benzine of tabak, dan kan je er veel last van hebben."

Tabakswinkels ten dode opgeschreven

Dat weet Roel Geurten, al 44 jaar eigenaar van een tabakswinkel bij de grens met België en Duitsland, maar al te goed. Bijna twee derde van de sigaretten die in Nederland wordt gerookt, is namelijk niet in ons land gekocht. Dat zorgt voor verdriet bij Nederlandse tabakswinkeliers. "Het is hier bijna drie keer zo duur als in België en Duitsland, sinds de accijnsverhoging. Jongeren gaan even naar Aken met de fiets of met de bus en halen het daar. Je kan je er kwaad over maken, maar je kan het niet veranderen. Je kan er niets aan doen."

Traditionele Nederlandse tabakswinkels zijn volgens hem ten dode opgeschreven. "Je kan niet alleen van tabak leven, anders is het einde oefening. Ze hebben het over één Europa, maak de regels dan allemaal hetzelfde! Het verschil is veel te groot, onverklaarbaar."

Grensregio op de radar?

Volgens Van den Broek hebben Europa én Nederland steeds meer oog voor grensondernemers, maar "Nijmegen is ver weg van Den Haag, net als Maastricht en Groningen". Het is lastig om op de radar van de overheid te komen voor specifieke regionale problemen, ziet hij.

Toch is hij positief gesteld over de toekomst. "Europa ziet grensgebieden als laboratoria van Europese samenwerking. Er is veel aandacht voor, er zijn potjes en je ziet dat vanuit de Europese markt allerlei initiatieven worden genomen. Maar dit kan alleen doorgaan als nationale overheden ook welwillend zijn."

Meer weten over ondernemen in de grensregio? En nieuwsgierig geworden naar wat de kansen en barrières zijn? Kijk dan vanavond om 23.00 uur naar een nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2.