Geen extra maatregelen tegen Israël, Europese Unie is 'onmachtig': 'Er moet één buitenlandbeleid komen'

27 Europese buitenlandministers kwamen dinsdag samen om te praten over aanvullende maatregelen tegen Israël. Het resultaat: geen aanvullende maatregelen. Oud-diplomaat Ron Keller noemt de Europese Unie in Goedenavond Nederland op NPO 1 onmachtig. "Teleurstellend. We slagen er niet in om een vuist te maken. Europa moet veel meer met één stem spreken en tot beslissingen komen."

Het ging om tien potentiële maatregelen die buitenlandchef Kaja Kallas had aangedragen tegen het land van premier Benjamin Netanyahu, wegens aanhoudende mensenrechtenschendingen in de Gazastrook. Toch worden geen nieuwe sancties opgelegd. De buitenlandministers werden het niet eens en willen eerst de deal tussen de EU en Israël, die vorige week tot stand kwam, een kans geven.

Die deal houdt in dat Israël moet laten zien er alles aan te doen om de precaire situatie in de Gazastrook te verbeteren, zoals het toelaten van meer humanitaire hulp. Mocht dat niet gebeuren, dan is de belangrijkste mogelijke maatregel een gedeeltelijke opschorting van het Associatieverdrag tussen de EU en Israël, waardoor Israël belangrijke handelsvoordelen misloopt. Volgens Kallas zijn deze maatregelen bedoeld als stok achter de deur als Israël niet genoeg doet.

Situatie nog steeds 'erg slecht'

De EU-buitenlandchef ziet positieve signalen, zoals meer goederen die Gaza inkomen en meer grensovergangen die zijn geopend, maar onderstreept dat de situatie "nog heel slecht" is. Zo rijden nog steeds veel te weinig vrachtwagens met hulpgoederen Gaza in, terwijl er 500 tot 600 nodig zijn om acute ondervoeding bij burgers te voorkomen.

Ook schieten Israëlische militairen gericht op ongewapende burgers. Het leger van Israël heeft dat erkend, maar stelt dat het gaat om incidenten. "Het is duidelijk niet genoeg. Israël moet meer concrete stappen nemen", zei Kallas na afloop van de vergadering dinsdag.

Reactie Veldkamp

Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp zei na afloop dat Israël moet bewijzen dat het zich daadwerkelijk aan de belofte houdt om de situatie in Gaza te verbeteren. "De EU is verdeeld over welke maatregelen en stappen gezet moeten worden. Een heel aantal lidstaten is daar niet eens toe bereid. Wel breed gedragen, is de opvatting dat er sprake is van een slechte humanitaire situatie. We zijn stap voor stap aan het leren om ons geopolitieke gewicht in te zetten."

Keller denkt dat Veldkamp meer had verwacht van de gesprekken. "Tegelijkertijd heeft hij ook gelijk; dit gaat met kleine stapjes. Het glas is halfvol, maar als Europa moeten wij één buitenlandbeleid formuleren." Hierdoor kan bijvoorbeeld één lidstaat geen roet in het eten gooien en is er vooraf duidelijkheid hoe te reageren op een situatie. "Nu zijn we jaren bezig met coördineren en uit elkaar vallen."

Hulporganisaties laaiend

Hulporganisaties zoals Oxfam Novib zijn teleurgesteld dat er weer niets gebeurt. "Ondanks een maandenlang traject, een onderzoek met scherpe conclusies en een lijst met mogelijke sancties hebben EU-ministers van Buitenlandse Zaken, waaronder minister Veldkamp, opnieuw besloten helemaal niets te doen", liet de organisatie dinsdag weten.

Volgens Amnesty International verraadt de EU haar eigen regels door de deal in stand te houden. "Dit zal de geschiedenis ingaan als een van de meest schandelijke momenten in de historie van de EU", waarschuwde de mensenrechtenorganisatie.

VN staat buitenspel

Keller heeft ook kritiek op het feit dat mensenrechtenorganisaties geen vuist kunnen maken. "Het is beschamend en uiterst teleurstellend dat de Verenigde Naties, die is opgericht om oorlogen te voorkomen en om humanitaire steun te bieden, totaal buitenspel staat. We hebben de komende periode een grote uitdaging om ook de VN sterker te maken."

Hij vervolgt: "Er is veel huiswerk te doen om het bestuur van deze aarde beter te maken en oorlogen te voorkomen. Dat klinkt heel vaag en naïef, maar ik geloof nog steeds dat de enige weg voorwaarts het versterken van het bestuur is."