Problemen door wet tegen schijnzelfstandige zzp'ers: zorginstelling doet beroep op familieleden

De Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA) zorgt voor extra druk op zorginstelling Aafje. Om personeelstekorten op te vangen werkt de zorginstelling uit Hilversum met zzp’ers, maar daar moet zij nu noodgedwongen volledig mee stoppen. "We moeten uitzendkrachten inzetten, die zijn veel duurder." Het gevolg: Aafje doet een beroep op familieleden en mantelzorgers.

De Wet DBA is al enkele jaren van kracht, maar vanaf 1 januari 2026 gaat de Belastingdienst daadwerkelijk handhaven of zzp’ers worden ingehuurd voor werk dat eigenlijk in loondienst moet worden uitgevoerd. De handhaving moet het aantal schijnconstructies terugdringen. Jarenlang werd hier niet op gecontroleerd, maar volgens het kabinet zijn er inmiddels te veel misstanden ontstaan.

Bij Aafje zijn de personeelstekorten fors. "We hebben voortdurend zo’n 150 vacatures openstaan. Mensen vertrekken, of we breiden uit. Er is altijd behoefte aan nieuwe medewerkers", vertelt directeur Jan Jaap Ensing in Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2. "De Wet DBA is best wel een probleem voor ons."

De wet stelt strenge eisen aan zzp’ers: ze moeten zelf bepalen waar en wanneer ze werken, mogen geen leiding ontvangen, moeten ander werk doen dan collega's in loondienst en mogen geen gebruik maken van bedrijfsapparatuur of -kleding.

Aafje wil de wet naleven, zegt Ensing, en daarom moet de organisatie stoppen met het inzetten van zelfstandigen. "Tegelijkertijd hebben we te maken met continuïteit van zorg: we willen de zorg goed blijven leveren aan onze cliënten. Een ander belangrijk punt is dat we niet de werkdruk voor onze medewerkers willen verhogen."

Daarom is Aafje aangewezen op uitzendkrachten. "Een uitzendkracht is in dienst bij een uitzendbureau en heeft dus een dienstverband. Die kracht mag bij ons geplaatst worden. Maar een uitzendkracht is veel duurder dan een zzp’er. Dat betekent dat we minder uren kunnen inzetten om zorg te bieden", verzucht de zorgdirecteur. Het gevolg: de zorginstelling doet inmiddels een beroep op familieleden en mantelzorgers.

'Wetgever kijkt er anders naar'

"Het klinkt krom, want het zijn dezelfde mensen die hetzelfde werk gaan doen", reageert Joris Knoben, hoogleraar Strategie en Ondernemerschap aan Tilburg University. "Maar de wetgever kijkt er toch heel anders naar. Als je via een uitzendbureau werkt, heb je allerlei sociale verzekeringen. Je valt onder de cao van de uitzendbranche, dus je bent wel beschermd tegen misbruik en uitbuiting. Het lijkt in de praktijk misschien hetzelfde, maar contractueel is het toch echt een andere situatie."

Volgens Knoben is het aantal zzp’ers de afgelopen jaren "explosief" gestegen. "Inmiddels zitten we, afhankelijk van welke definitie je gebruikt, op ongeveer 1,7 miljoen zzp’ers, omdat werken in flexibele arbeid steeds lastiger is geworden. Je mag minder tijdelijke contracten aanbieden, je moet sneller een vast contract geven, maar werkgevers zoeken wel naar flexibele mensen en daar gebruiken ze onder andere de zzp-constructie voor."

Werken als zzp’er wordt daardoor ingewikkelder. In het eerste kwartaal van dit jaar zijn al 61.000 ondernemers gestopt, met name in de zorg, bouw en land- en tuinbouw. Maar liefst 73 procent daarvan was zzp’er.

Toch benadrukt Knoben dat de wetgeving er niet voor niets is. Bij laagbetaalde zzp’ers, zoals bezorgers, zijn er zorgen over uitbuiting en onveilige werkomstandigheden. "Bij zzp’ers die zich laten inhuren door bedrijven, is de zorg dat ze arbeidswetgeving omzeilen, slecht verzekerd zijn en geen pensioen opbouwen," vertelt de hoogleraar. "Maar er zijn veel grijze gebieden, waar niemand precies weet: ben je nou medewerker of zelfstandig?"

'Veel paniek over de wet'

Jan Willem Duim is zzp’er in het onderwijs en merkt dat er paniek ontstaat bij opdrachtgevers. "Ik geef les en doe dat vanuit mijn professie, met mijn eigen risico en alles is op mijn conto. Beval ik niet, zijn mensen zo van mij af. Beval ik wel, dan kom ik vaker. Sommige opdrachten zijn drie dagen in de week, andere één dag."

Hij verbaast zich over de kritiek op zzp’ers in het onderwijs. "Er is niets beter voor een leerkracht dan een flexibele schil. Wil je een vast kernteam, dan heb je flexibiliteit nodig, want anders houd je het kernteam niet bij je. Ik kom zeker niet de leerkracht vervangen. Ik voorkom dat andere leerkrachten te veel werkdruk ervaren. En als het gaat om de kwaliteit: als ik niet goed ben, bellen ze mij niet."

Toch stoppen ook scholen met het inhuren van zzp’ers. "Ik merk veel paniek over de wet, wat mij betreft onterechte paniek. De wet is niet nieuw. Ik hou mij al sinds 2016 aan die wet. Het zou raar zijn als ik dat nu opeens niet doe. Maar ik merk wel paniek bij organisaties, die denken: mag het dan nog wel? Straks moeten wij allerlei boetes betalen en naheffingen. Ze stoppen er dus maar mee."

Knoben vindt dat er snel duidelijkheid moet komen over wie schijnzelfstandig is en wie niet. "Uiteindelijk is het een politieke beslissing: wat vinden wij dat wel en niet kan op de arbeidsmarkt? Je ziet nu dat er situaties ontstaan waarvan iedereen zegt: dit zouden we via zzp’ers moeten kunnen doen, maar het lijkt erop dat het niet gaat mogen."

Meer weten? Kijk vrijdagavond om 23.10 uur naar Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2. Eerdere afleveringen bekijk je hier, via NPO Start.