Zit Noord-Nederland wel te wachten op de Lelylijn? Friese politici reageren: 'De Randstad is erg individualistisch ingesteld'

Er wordt al sinds 1969 gesproken over de mogelijke aanleg van de Lelylijn, een treinverbinding tussen Groningen en Lelystad. Het doel van het traject is om de bereikbaarheid van Noord-Nederland te verbeteren, maar concrete bouwplannen blijven uit. Heeft Noord-Nederland nog wel behoefte aan een Lelylijn? GroenLinks-PvdA-Kamerlid Habtamu de Hoop en Gerben van der Mei, fractievoorzitter van de Fryske Nasjonale Partij (FNP) en Statenlid, gaan daarover in gesprek in Stand van Nederland: Generatie Next.

Voor veel reizigers die forenzen tussen het noorden van het land en de Randstad zou de Lelylijn flink wat tijd sparen: met het traject kun je naar verwachting in slechts één uur van Groningen naar Lelystad reizen. Dat is twee keer zo snel als het huidige traject.

Eén groot probleem van de Lelylijn is echter het prijskaartje: de aanleg van het spoot kost naar schatting 13,8 miljard euro. De overheid had de afgelopen jaren al zo'n 3,4 miljard euro opzij gezet om de aanleg in gang te zetten, maar van dat voornemen is weinig terechtgekomen.

Luister de podcast:

Dit jaar besloot het kabinet-Schoof namelijk om 1,9 miljard euro uit het potje te investeren in de aanleg van een andere spoorlijn: de Nedersaksenlijn, die tussen Enschede en Groningen zal reizen. Daarmee gingen ze dwars in tegen een motie die eind vorig jaar unaniem werd aangenomen door de Tweede Kamer, waarin stond dat het geld voor de Lelylijn niet voor andere doeleinden gebruikt mocht worden. 

De Lelylijn als remedie voor vergrijzing

De Friese Habtamu de Hoop ziet de moeizame besluitvorming met lede ogen aan. Hij ziet zijn woonomgeving de laatste jaren veranderen: "Je merkt dat jonge afgestudeerden naar de Randstad trekken. De afstand naar hun werk wordt anders fysiek én mentaal te groot."

"Het gevolg daarvan is dat dorpen vergrijzen. De basisschool gaat dicht, supermarkten sluiten hun deuren, de bushalte verdwijnt. Daarbovenop neemt het aantal lokale ondernemingen af, want voor ondernemers is een goede bereikbaarheid erg belangrijk."

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Habtamu de Hoop deelt in Stand van Nederland: Generatie Next met presentatrice Menen Seijkens waarom de Lelylijn belangrijk is voor jonge Friezen. Let op: artikel gaat verder onder de foto.

De politicus benadrukt daarom dat de Lelylijn op meerdere domeinen essentieel is voor de Noord-Nederlandse bevolking. "Als je een snelle verbinding maakt en die afstand voor jonge mensen verkleint, denk ik dat je die drempel om in Noord-Nederland te gaan wonen kunt verlagen. Dat zou de leefbaarheid van Noord-Nederland goed doen en is ook nog eens prima haalbaar, want in Noord-Nederland is relatief veel ruimte om woningen te bouwen."

Hallo Lelylijn, hallo Randstad in het noorden?

Gerben van der Mei ziet dat heel anders. De aanleg van de Lelylijn dient volgens hem vooral Randstedelingen, niet de Noord-Nederlandse bevolking.

Daar geeft hij drie redenen voor. Ten eerste zijn veel Friezen volgens het Statenlid juist blij met het geringe aantal voorzieningen in de regio. Hij vertelt: "Wij hebben hier nu nog zoveel ruimte, terwijl de Randstad compleet verstedelijkt is. Wij willen niet diezelfde kant op; die ruimte is ons dierbaar. Wij spreken ook wel eens van de Friese paradox: wij hebben veelal minder geld te besteden, maar Friezen zijn door alle ruimte, het landschap, de schone lucht en de onderlinge verbondenheid gelukkiger dan de gemiddelde Randstedeling."

Ten tweede is het volgens Van der Mei maar de vraag of de Lelylijn een nieuwe impuls zou geven aan sociale voorzieningen in de regio, zoals De Hoop suggereert. Van der Mei verwacht dat er meer Randstedelingen naar Friesland zullen komen door de spoorlijn: "En dat is prima, maar doen die ook mee aan het sociale leven in de buurt? Daar zet ik grote vraagtekens bij. De Randstad is erg individualistisch ingesteld."

Tot derde houden voorstanders van de Lelylijn maar weinig rekening met de grote reisafstanden in de regio, aldus Van der Mei. "De jeugd woont niet alleen in Leeuwarden, Drachten en Heerenveen, maar ook in de provincie. Als zij naar een van de Lelylijn-stations in de stad willen, moeten ze toch weer met het streekvervoer of met de auto naar het station voordat ze opstappen. Op dat streekvervoer wordt nog altijd zwaar bezuinigd. Tja, dan valt de reistijd alsnog vies tegen."

Van der Mei pleit daarom voor andere initiatieven om de bereikbaarheid van Noord-Nederland te verbeteren. "Friesland heeft namelijk zeker goede verbindingen nodig met de rest van het land, maar die nieuwe treinverbinding is op dit moment geen prioriteit. Er zijn bestaande spoorlijnen, zoals het traject Meppel-Zwolle, die een flessenhals zijn in het systeem. Dáár moeten we eerst in investeren."

Lelylijn versus Nedersaksenlijn

Waar De Hoop en Van der Mei het wél over eens zijn, is dat de Nedersaksenlijn geen prioriteit had moeten krijgen van het kabinet-Schoof. De Hoop noemt het besluit van de BBB, NSC, PVV en VVD "treurig". Hij vertelt: "Ik snap het wel, een goede treinverbinding met het oosten is natuurlijk ook belangrijk. Beide lijnen moeten wat mij betreft aangelegd worden. Maar kom zeg, we hebben het nu al vijftig á zestig jaar over die Lelylijn."

"Ik vind het gewoon vreemd bestuur", zegt Van der Mei. Hij vraagt zich af wat er nu met het Lelylijn-budget gaat gebeuren. "Ik heb in de Statenvergadering gezegd, die 600 miljoen die dan nog overblijft, kunnen wij heel goed gebruiken in Friesland. Maar ik ben inmiddels apathisch, we zien wel wat er gebeurt. Het hoort erbij hè, het is een typisch Randstad-kabinet. Tijdens de verkiezingen zeggen ze dat ze de regio belangrijk vinden, maar daar komt nooit iets van terecht."