Lijsttrekkersstrijd splijt NSC: 'Er zijn hele verschillende stromingen'
Wordt Kamerlid Diederik Boomsma of vicepremier Eddy van Hijum de nieuwe lijsttrekker van Nieuw Sociaal Contract? Het partijbestuur kiest vandaag, maar het is nog maar de vraag of de verliezer zich daarbij neerlegt én of nog iemand anders opstaat. Een verkiezing voor het lijsttrekkerschap zou de partij kunnen splijten, denkt politiek verslaggever Tessa van Viegen. "Zo'n strijd kan tot scheuring binnen de partij leiden."
In het verleden verliepen lijsttrekkersverkiezingen binnen een partij niet vaak zonder kleerscheuren. Zo ontstond bonje tussen voormalig kandidaat-lijsttrekkers Rita Verdonk en Mark Rutte binnen de VVD. Na een ledenverkiezing in 2006 won Rutte met 51,5 procent van de stemmen.
Opvallend was dat Verdonk meer stemmen kreeg bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 dan Rutte, wat leidde tot spanningen. Verdonk werd uit de fractie gezet nadat ze felle kritiek bleef uiten op de latere premier. "We zijn tot de conclusie gekomen dat er geen vertrouwen meer is in Rita Verdonk als collega in onze fractie", liet Rutte toen weten.
Omtzigt vs. CDA
Ook binnen de PvdA verliep een lijsttrekkersverkiezing niet vlekkeloos, toen in 2016 Lodewijk Asscher 54,5 procent van de stemmen kreeg en Diederik Samson nipt het onderspit delfde. Hij stapte vervolgens op als fractievoorzitter. Binnen het CDA zat het nog dichter bij elkaar, toen in 2020 Hugo de Jonge met 50,7 procent won en Pieter Omtzigt nét tekortkwam. De uitslag leidde tot spanningen binnen de partij.
“Als het Eddy van Hijum wordt, ben ik benieuwd of de andere kandidaat die zich heeft gemeld, Diederik Boomsma, zich daarbij neerlegt.”
Enkele maanden later trok De Jonge zich terug als lijstrekker, omdat hij het niet vond te combineren met het ministerschap. Niet Omtzigt volgde hem op, maar Wopke Hoekstra. Dit leidde tot de breuk tussen Omtzigt en het CDA.
Wie wordt het?
"Dit willen ze voorkomen", zegt Van Viegen in Goedemorgen Nederland op NPO 1 over het lijsttrekkerschap van NSC. "Die uitslag heeft ervoor gezorgd dat Omtzigt vervreemd werd van zijn partij en dat is nog steeds een open wond die ze bij NSC ook voelen." Omtzigt richtte NSC op, maar trok zich onlangs terug uit de landelijke politiek door aanhoudende burn-outklachten.
Het partijbestuur kiest vandaag dus de lijstrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober, maar daar is de definitieve beslissing nog niet mee genomen. "Er kan nog steeds een tegenkandidaat komen, die kan zich melden tot donderdag. Als het Eddy van Hijum wordt, ben ik benieuwd of de andere kandidaat die zich heeft gemeld, Diederik Boomsma, zich daarbij neerlegt."
Boomsma is strijdbaar
Van Hijum heeft al duidelijk gemaakt dat als hij niet wordt gekozen, hij het daarbij laat. Boomsma laat de deur daarentegen op een behoorlijke kier. "We horen geluiden dat hij er echt voor wil gaan. Hij vertegenwoordigt een heel ander deel van de NSC-achterban en staat bekend als een wat rechtsere politicus. Hij heeft écht de ambitie om de partij te leiden, dus ik ben benieuwd of hij het erbij laat zitten als hij niet gekozen wordt."
“Het laat zien hoe verschillend de stromingen binnen de partij zijn, die eigenlijk pas net bestaat.”
De huidige vicepremier van NSC Van Hijum is een oudgediende van Omtzigt. "Ze kennen elkaar al ontzettend lang en hij komt, net als Boomsma, van het CDA. Hij vertegenwoordigt de oudere stempel, in hoeverre dat binnen een nieuwe partij kan. Een heel ander deel van de achterban dan Boomsma. Het laat zien hoe verschillend de stromingen binnen de partij zijn, die eigenlijk pas net bestaat."
'Een opvallend statement'
Normaal gesproken proberen partijen deze onderhandelingen binnenskamers te houden, maar in het huidige politieke klimaat is dat meer uitzondering dan regel. Afgelopen weekend viel in Trouw te lezen dat als Boomsma lijsttrekker wordt, huidig NSC-leider Nicolien van Vroonhoven de partij niet meer als haar partij ziet. "Nogal een opvallend statement", vindt Van Viegen.
“Sinds ze met de PVV in zee zijn gegaan, hoor je het binnen de partij behoorlijk rommelen.”
"Sinds ze met de PVV in zee zijn gegaan, hoor je het binnen de partij behoorlijk rommelen. Een deel wilde dat niet en een deel vond het juist goed. Dat botste al vaker", aldus de WNL-verslaggever. "Nu zie je dat de strijd ertoe kan leiden dat er een hoogtepunt bereikt wordt binnen de partij en dat het tot scheuring kan leiden. Dat willen ze ten koste van alles voorkomen. Maar zo'n interview in de krant helpt natuurlijk totaal niet."
De partij staat in de laatste peilingen slechts op één zetel. "Voor de kandidaten die zich melden is het een behoorlijk afbreukrisico voor je carrière als politicus. Je weet niet eens of je in de Kamer terechtkomt. We zullen de komende tijd ook zien dat Kamerleden zich helemaal niet meer melden om op die lijst te staan."