Documentaire onthult misstanden in gevangeniswezen: 'Hij liet de wildste fantasieën op haar los'

In haar nieuwe documentaire onderzoekt Jessica Villerius misstanden in het gevangeniswezen. De maakster stuitte op pesterijen, machtsmisbruik, medische wantoestanden, aanrandingen en verkrachtingen.

Naar aanleiding van haar vorige documentaire over wanpraktijken in vrouwengevangenissen werden er Kamervragen gesteld. Qua cultuur ziet Villerius dat er sindsdien heel weinig veranderd is in de bajesen. "Het lijkt toch wel op een heel hardnekkig cultuurprobleem", constateert de documentairemaakster in Goedenavond Nederland op NPO 1.

Honderd procent afhankelijkheid

"Je moet je voorstellen dat gedetineerden in alles honderd procent afhankelijk zijn van de medewerkers van een penitentiaire inrichting", schetst Villerius de situatie. "Daar wordt misbruik van gemaakt. Mensen worden dingen onthouden als ze bijvoorbeeld kritisch zijn op het systeem. Tot aan verkrachtingen en wantoestanden in de medische zorg. Als je in detentie komt, stopt je zorgverzekering en neemt de Staat dat over. Daar zien we ernstige tekortkomingen."

Een schrijnend geval is dat van een medewerker die zich voordeed als de partner van een zwangere gevangene. De medewerker stond erop dat hij zelf zou beoordelen of het wel veilig genoeg was om haar te vervoeren en maakte zich daarbij schuldig aan aanranding. De man bedreigde de vrouw daarop dat hij alles zou afpakken als zij met het verhaal naar buiten zou treden. "Deze zaak heeft het OM onderzocht, maar vond het een gebrek aan bewijs. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het niet gebeurd is, maar de man is niet vervolgd. Naast deze klacht liggen er nog heel veel andere klachten tegen deze persoon."

Wegkijkcultuur

Hoe kan het zo misgaan? "Wat ik denk, is dat er een cultuur is waarin echt veel weggekeken wordt", aldus Villerius. "Mensen die iets melden krijgen het zelf zwaar te verduren. Daar hebben we ook tientallen verhalen van. Dat creëert een situatie waarin dit soort delictgedrag plaats kan vinden."

Villerius pleit voor niet langer wegkijken vanuit de top van het gevangeniswezen en een strengere controle van de uitvoerders van de wet bij Dienst Justitiële Inrichtingen. "Zij moeten zorgen voor de veiligheid van gestraften. Daar lijkt gewoon heel weinig controle op te zijn."

Een ander schrijnend geval was dat van een vrouw die een vibrerend ei in moest doen, de cipier had de afstandsbediening. "Een advocaat zei: hij heeft hele zieke fantasieën op haar losgelaten."

Kamervragen

CDA-Kamerlid Derk Boswijk staat achter dat plan. "Laat ik eerst zeggen dat het goed is dat er een documentaire van is. De aanleiding is natuurlijk misselijkmakend en walgelijk. Ik zie collega's in de Kamer hier al langere tijd aandacht voor vragen. Een van de problemen die ook niet helpt, is dat de gevangenissen overvol zitten."