Reconstructie van kort slechtnieuwsgesprek: 'Schaamteloos om zo te doen'

Slechts één minuut duurde het. Dinsdagochtend bracht PVV-leider Geert Wilders de voorvrouwen van de andere coalitiepartijen VVD, NSC en BBB op de hoogte van zijn beslissing om uit de coalitie te stappen. Het was meer een mededeling dan een gesprek, zegt VVD-leider Dilan Yeşilgöz in Goedenavond Nederland op NPO 1. "Schaamteloos om dat zo te doen."

Yeşilgöz reageerde samen met NSC-leider Nicolien van Vroonhoven en BBB-leider Caroline van der Plas verbijsterd op zijn besluit. Van der Plas sprak van een "roekeloze kamikazeactie", Van Vroonhoven noemde de kabinetsval "onverantwoord". Bij Yeşilgöz is de boosheid dinsdagavond ook nog niet verdwenen. "Het is een enorm gemiste kans, omdat we het eens waren en er niets aan de hand is."

'Was voor ons maandag al duidelijk'

Wilders liet het kabinet vallen op zijn tienpuntenplan omtrent asiel. Als deze strengere maatregelen niet snel werden doorgevoerd, zou de PVV zich terugtrekken, dreigde hij al eerder. Dat is nu dus gebeurd, maar maandagavond maakte Wilders vanuit zijn werkkamer al kenbaar ermee te stoppen. "Dat zei hij aan tafel al", blikt Van Vroonhoven terug. "Ik hoor Dilan zeggen dat hij er nog een nachtje over moest slapen."

"Voor ons was het maandag al duidelijk", bevestigt Yeşilgöz, terwijl zij en haar coalitiegenoten Wilders juist tegemoetkwamen wat betreft zijn asieleisen. "We zeiden: 'Luister, het is prima, we kunnen dit best doen. Je kunt het uitwerken, politiek gezien gaat niemand je in de weg zitten.' Toen hij meteen zei dat niet te willen, realiseerden we ons allemaal dat dit niet over de inhoud ging, niet over asiel. Wat zit er dan achter en wat kan je dan nog doen om iemand in zijn stoel te houden? Als je de boel wil laten klappen moet je dat gewoon zeggen, dan moet je ons niet aan het lijntje houden."

"Hij wilde commitment vooraf", vult Van Vroonhoven aan. Maar het strenge asiel- en migratiebeleid "staat al met 58 punten in het hoofdlijnenakkoord", zegt een verbaasde Yeşilgöz. "Daar wordt door de PVV zelf vrij weinig van uitgevoerd tot dit moment. Heel veel dingen doen we al of hadden we kunnen doen als je die punten had uitgevoerd."

'Alsof hij het uitmaakte'

Na een onrustige nacht verscheen Yeşilgöz samen met de andere partijleiders opnieuw in de werkkamer van Wilders. "We zaten daar één minuut en hij zei: 'Het heeft al geen zin.' Schaamteloos om het op deze manier te doen. Ik had dit vanochtend niet verwacht. Hij zei: 'Ik constateer dat jullie nog steeds dezelfde standpunten hebben.'"

Van Vroonhoven vroeg nog aan Wilders of hij goed geslapen had. "Maar dat ging niet goed. Alsof hij het uitmaakte."

'Hoe kan je kiezers zo voor de gek houden?'

"Dit was de enige kans om rechts beleid voor elkaar te krijgen", baalt Yeşilgöz. "Als er nu geen rechtse meerderheid meer komt, zijn al die plannen, migratie beperken, huizen bouwen, weg. Maar het interesseerde hem helemaal niets. Hoe kan je je kiezers zo voor de gek houden?"

Het wordt de VVD-leider verweten dat ze toeliet om met de PVV te regeren, maar spijt heeft ze niet. "Ik vind het heel belangrijk dat je zegt: ik sluit geen kiezers uit die duidelijk hebben gesproken. Dat hoort bij mijn perceptie van democratie, dat moet je respecteren."

Later op de dag gaf Wilders aan dat hij de race om de kiezer vol aan zal gaan tijdens de nieuwe verkiezingen. "Ik wil premier van Nederland worden en de PVV veruit de grootste maken", zei hij. Hij heeft alleen "niet het beste cv achtergelaten voor de kiezer", vindt Yeşilgöz. Van Vroonhoven voegt toe: "Hij heeft zichzelf redelijk onmogelijk gemaakt."