Oud-minister Zijlstra begrijpt dat minister Veldkamp Israëlbeleid niet heeft afgestemd met de PVV: 'Soms is dat verstandig'

Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra (VVD) begrijpt waarom minister Caspar Veldkamp (NSC) zich deze week kritisch uitliet over Israël, zonder vooraf overleg te voeren met coalitiepartner PVV. In Café Kockelmann op NPO 2 licht hij zijn standpunt toe: "Op een gegeven moment kan iets ook zó ver gaan dat je zegt, hier kan ik niet meer mee leven."

Normaliter worden gevoelige onderwerpen binnen een coalitie vooraf besproken, geeft Zijlstra toe. “Toen ik samenwerkte met Sigrid Kaag, overlegden wij ook veel over het Israël-Palestinaconflict. Zij was meer pro-Palestijns, ik meer pro-Israëlisch. Als je gedachten en argumenten uitwisselt, krijg je vaak gewoon een beter standpunt,” zegt hij. Toch begrijpt hij waarom de huidige situatie Veldkamp ertoe zette om een uitzondering te maken.

Veldkamp stuurde deze week een brief naar Kaja Kallas, de buitenlandchef van de EU. Daarin stelt hij dat Israël met het tegenhouden van humanitaire hulp aan de Gazastrook het internationaal humanitair recht schendt. Veldkamp wil dat de EU een officieel onderzoek start naar mogelijke mensenrechtenschendingen door Israël. Zolang dat onderzoek niet is afgerond, blokkeert Nederland de verlenging van een samenwerkingsprogramma tussen de EU en Israël.

De brief leidde tot spanningen binnen het kabinet, met name bij coalitiepartner PVV. Vicepremier Fleur Agema en ministers Klever en Faber (allen PVV) voelden zich niet of nauwelijks geïnformeerd over Veldkamps plannen. PVV-leider Geert Wilders uitte stevige kritiek op Veldkamp en noemde hem op X “een zwakke minister” die te veel de kant van “anti-Israëlische demonstranten” zou kiezen.

Let op: artikel gaat verder onder het X-bericht.

Dat de minister een onderzoek wil starten naar mensenrechtenschending door Israël, komt volgens Zijlstra echter geenszins uit de lucht vallen. "De Israëlische minister van Financien, Bezalel Smotrich, zei deze week gewoon in het openbaar: 'Wij gaan de hele Gaza-strook compleet platleggen en de bevolking verdrijven.' Dan heb je het gewoon over etnische zuivering. Dat staat haaks op alles wat wij hebben afgesproken in het kader van humanitair oorlogsrecht", stelt hij.

"Als je als minister dan het vermoeden hebt dat je grote problemen krijgt om een reactie af te stemmen met de voorzitter van de grootste partij - Geert Wilders, dus - dan is het soms verstandig om even niet af te stemmen."

"In een normale coalitie denk ik dat hij het afgestemd had", aldus Zijlstra. "Ik kan mij voorstellen dat het bij hem ook een persoonlijke overweging is geweest. Op een gegeven moment kan iets ook zó ver gaan dat je zegt, hier kan ik niet meer mee leven. En ja, dan neem je zo'n stap."

'Eenheid van kabinetsbeleid'

Premier Dick Schoof verdedigde eerder deze week Veldkamps uitlatingen door te wijzen op “een optelsom van zorgelijke ontwikkelingen”, zoals het verbreken van een staakt-het-vuren, blokkades van hulp en uitspraken over herbezetting van Gaza. Volgens hem is er geen sprake van een koerswijziging, maar van een noodzakelijke reactie op nieuwe ontwikkelingen in het conflict.

Veldkamp heeft achteraf toegegeven dat hij collega-ministers beter had moeten informeren. Tijdens de ministerraad van afgelopen vrijdag beloofde hij voortaan gevoelige besluiten zoals deze tijdig te bespreken. Vicepremier Agema stelt dat de rust in het kabinet is teruggekeerd – al blijft het draagvlak binnen de coalitie broos als het om Israël gaat.