Al eeuwen populair, maar hoe kwam de tulp eigenlijk in Nederland terecht?
Nederland is hét bloemenland van de wereld, met de tulp als nationaal symbool. Elke lente verandert de Bollenstreek in een kilometerslang kleurenpalet van tulpen, waar toeristen zich maar al te graag laten fotograferen. Maar hoe kwam de tulp eigenlijk in ons land terecht?
De meeste tulpen die je op de velden ziet, worden niet geteeld voor de bloemen, maar voor de bollen. Nederland exporteert jaarlijks voor ongeveer 2,5 miljard euro aan tulpenbollen, goed voor 77 procent van de wereldwijde handel. Journalist Nejifi Ramirez staat in de Hortus Botanicus in Leiden, waar toeristen de Nederlandse bloemenpracht komen bewonderen.
De Hortus in Leiden bestaat al eeuwen, weet historicus Henk Looijesteijn. “We staan hier omdat de Nederlandse bloementeelt hier als het ware is begonnen. De Hortus werd in 1594 ingericht door Carolus Clusius, de eerste hoogleraar plantkunde in Leiden. De tulp was toen al in Nederland, maar hij heeft ervoor gezorgd dat de bloem zich over het land verspreidde.”
Alles weten over de geschiedenis van de tulp? Luister nu naar de podcast van Stand van Nederland.
De Hortus was er vroeger niet voor zijn schoonheid. “Een universitaire hortus was er vooral voor de studie van medicijnen,” zegt Looijesteijn in de podcast van Stand van Nederland. “Het ging voornamelijk om medicinale kruiden die men kweekte en onderzocht. Maar Clusius was zo’n tulpenfanaat dat hij hier ook esthetisch mooie bloemen kweekte.”
Tulp niet Nederlands
Toch is de tulp, hoe Nederlands hij ook voelt, oorspronkelijk geen inheemse bloem. “Het is een exoot en komt oorspronkelijk uit de omgeving van het Himalayagebergte. Hij is met Turkse stammen meegekomen en bloeide vanaf de zestiende eeuw volop in Turkije. De Ottomanen waren dol op de tulp en kweekten hem op grote schaal. Zo kwamen Europeanen er voor het eerst mee in aanraking.”
Via de handel kwam de tulp uiteindelijk in Nederland terecht, vertelt de historicus. “Het past helemaal in de Gouden Eeuw. Europeanen haalden van over de hele wereld allerlei onbekende en exotische bloemen naar hier. Niet alleen de tulp, maar ook de anemoon, krokus en sommige leliesoorten.”
Eenmaal aangekomen werden de bloemen uitgebreid bestudeerd, ook door Carolus Clusius. “In de zestiende eeuw kun je spreken van een botanische revolutie. Daarvóór werden planten nooit zo grondig onderzocht.”
Vooral erg mooi
Clusius ontdekte dat de tulp eigenlijk weinig praktische waarde had. “Met de tulp kun je niet zoveel, hij is vooral mooi,” zegt Looijesteijn. “Clusius deed allerlei experimenten en heeft de tulp zelfs gegeten. Maar de bloem had geen medicinale werking, wat in de middeleeuwen het belangrijkste criterium was.”
Toch veroverde de schoonheid van de tulp de harten van veel Nederlanders. “Wat zo bijzonder was aan de tulp, is dat er in korte tijd veel nieuwe variëteiten konden worden gekweekt. In het wild heeft de tulp één of hooguit twee kleuren, maar in een tuin wordt hij vatbaar voor het zogenoemde mozaïekvirus, wat zorgt voor een patroon met allerlei kleuren. Dat maakte de tulp enorm populair.”
Rijke Nederlanders betaalden grof geld voor een tulp. “Het werd mode om exotische objecten in huis te halen. Schelpen uit de Indische Oceaan, maar dus ook de tulp.”