De stille elite van de Utrechtse Heuvelrug: wie kan zich dit nog permitteren?

De Utrechtse Heuvelrug: een groene oase midden in Nederland, waar bossen, landgoederen en stijlvolle villa’s het straatbeeld bepalen. Maar onder het ogenschijnlijk idyllische oppervlak speelt een andere, meer confronterende realiteit. De woningmarkt in deze regio is zó oververhit geraakt, dat het wonen in deze ‘bubbel’ voor veel Nederlanders niet meer realistisch is. Stand van Nederland: Aangehaakt duikt in de woonrealiteit van de Utrechtse Heuvelrug en zoekt we antwoord op de vraag: wie kan zich dit nog veroorloven?

De Utrechtse Heuvelrug staat bekend om zijn hoge levenskwaliteit. Bossen, rust en ruimte trekken al decennialang mensen aan die bewust kiezen voor een leven buiten de stad, maar niet te ver ervan vandaan. Op het eerste gezicht lijkt het een regio waar het goed toeven is. Maar de hoge huizenprijzen vertellen een ander verhaal.

"Een starterswoning kost hier al snel vijf ton", zegt makelaar Truus de Smit, die al 28 jaar werkzaam is in Amerongen en Leersum. "Zelfs in deze zogenaamd 'goedkope' hoek van de regio, is dat eigenlijk niet haalbaar voor de meeste jonge gezinnen."

In sommige dorpen en wijken zijn vrijwel geen rijtjeshuizen meer beschikbaar. Vrijstaande woningen en twee-onder-een-kapwoningen domineren het aanbod. En dat betekent: hoge prijzen. "Die zitten hier vanaf vijfenhalf à zes ton voor een kleine twee-onder-een-kap", aldus De Smit. "Heb je het over een grotere, dan gaat het zo tot acht ton."

Ver boven landelijke gemiddelde

De woningprijzen in deze regio torenen dan ook ver boven het landelijke gemiddelde uit. In de gemeente Utrechtse Heuvelrug ligt de gemiddelde verkoopprijs 45 procent hoger, in De Bilt zelfs 55 procent. Het gevolg is duidelijk: alleen mensen met een fors inkomen kunnen hier nog terecht op de koopmarkt. En dat zijn vaak doorstromers uit steden als Utrecht, Amersfoort of zelfs Amsterdam.

"De Amsterdammers kwamen twee jaar geleden heel veel", merkt De Smit op. "Maar die zakken nu meer naar Utrecht en de Utrechters komen naar ons."

Verdwijnt de middenklasse?

De grote vraag is: wat gebeurt er met de mensen die niet tot die hogere inkomensgroepen behoren? "De middengroepen verdwijnen", waarschuwt Josse de Voogd, electoraal geograaf. "Het is rijk of arm, daar tussenin is steeds minder plek."

Wie niet kan kopen, komt terecht in de sociale huur. Maar ook daar is de toegang steeds moeilijker. "Je ziet enerzijds mensen die lang hebben kunnen studeren en veel wachttijd hebben verzameld, en anderzijds voorrangsgroepen met urgentie", zegt De Voogd. "Op een gewone manier ertussen komen wordt steeds moeilijker. Ook omdat ze de inkomensgrens best wel hebben verlaagd, terwijl je voor een koopwoning echt wel een hoger inkomen moet hebben. Dus alles ertussen kan eigenlijk geen kant op."

Het gevolg is dat steeds meer mensen uitwijken naar verder gelegen regio’s. "Dan krijg je wel gemeenten die gemiddeld genomen welvarend zijn, met veel voorzieningen en een hoog gemiddeld geluksgevoel", zegt De Voogd. "Maar als je dan inzoomt, zie je dat het voor veel individuen helemaal niet zo’n fijne situatie is, omdat ze gewoon weg moeten en elders moeten gaan wonen."

Links en rechts hand in hand?

Opvallend is de politieke situatie in deze gemeenten. GroenLinks-PvdA is vaak de grootste partij, met de VVD als goede tweede. Een combinatie die elders in het land vaak tot felle debatten leidt, maar hier lijkt links en rechts probleemloos samen te leven.

"Ja, dit is een heel nette, chique buurt in Zeist", zegt De Voogd tijdens een wandeling door het Wilhelminapark. "Hier komen echt die verschillende werelden uit de bovenlaag van Nederland samen. Die kant op meer GroenLinks-PvdA, daar richting bosrand wat meer VVD."

Stille welvaart

Wat verder opvalt: de stille aard van deze welvaart. "Je hebt hier mensen die in een rijtjeshuis wonen en denken heel normaal te zijn gebleven", zegt De Voogd. "Maar ondertussen kosten die rijtjeshuizen ook zo zeven ton door de plek in het land. En hebben die mensen een heel zekere baan bij de overheid. Het is ook een soort stille, invloedrijke, welvarende groep."

Volgens De Voogd is het contrast met plaatsen als Laren veelzeggend. "Volgens mij is Laren iets meer zien en gezien worden. Dit is meer invloedrijk in stilte. Iets minder blingbling. En wat opvalt: in Laren en Wassenaar is PVV vaak de tweede partij, achter een hele grote VVD. Daar bestaat het idee van een linkse bovenlaag niet. Maar hier, met al die kennisinstituten, zorg, onderwijs en culturele instellingen, zie je dat wel heel sterk ontstaan."

Een bubbel die knapt?

Makelaar Truus de Smit maakt zich zorgen. "Ik vind het lastig dat het steeds minder betaalbaar wordt. En dat er echt een splitsing komt in rijk en arm. Het is gewoon niet meer te betalen. Je moet een redelijk goed inkomen hebben, wil je samen een woning kunnen kopen, zeker in deze gemeenten."

De gevolgen zijn voelbaar. Scholen, sportclubs en zorginstellingen merken de effecten van de veranderende bevolkingssamenstelling. De sociale cohesie staat onder druk. Waar vroeger een mix van inkomensniveaus samenleefde, dreigt nu een monocultuur van welvarende huishoudens te ontstaan.

En dat roept de vraag op: is het leven in zo’n dure bubbel nog wel realistisch? Of zijn we bezig een samenleving te creëren waarin 'gewone' mensen letterlijk geen plek meer hebben? Want als de middenklasse nergens meer terechtkan, wie houdt er dan straks nog de samenleving bij elkaar?

Bekijk de volledige aflevering van Stand van Nederland: Aangehaakt terug op NPO Start.