Lobbyregister opnieuw onder de loep: 'Vermoeden dat politiek en bedrijfsleven nauw verweven zijn'

De Tweede Kamer buigt zich vanmiddag opnieuw over de vraag of er een landelijk lobbyregister moet komen. In het lobbyregister zou worden bijgehouden welke organisaties contact hebben met bewindspersonen en welk beleid ze proberen te beïnvloeden. In een eerder debat spraken bijna alle aanwezige partijen hun steun uit, maar NSC-minister Uitermark van Binnenlandse Zaken wijst het voorstel af. Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland, reageert kritisch: "We weten nu niet goed hoe bepaalde beleidskeuzes tot stand komen."

"Er is een meerderheid in de Tweede Kamer voor het lobbyregister, daar gaan we vanuit", stelt Van der Laan in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Het is heel normaal in een democratie dat organisaties en bedrijven opkomen voor hun belangen. Mensen moeten immers gehoord worden. Maar wij vermoeden dat de politiek en het bedrijfsleven nu wel heel erg nauw verweven zijn, en ondertussen weten we niet goed meer hoe bepaalde beleidskeuzes tot stand komen."

Van der Laan weet uit ervaring piekfijn hoe beleidskeuzes worden gemaakt: tussen 1999 en 2006 werkte ze in het Europees Parlement en in de Tweede Kamer namens D66. De afgelopen jaren doet de politiek haar echter regelmatig de wenkbrauwen fronsen. "Waarom duurde het bijvoorbeeld zo lang voordat het statiegeld werd ingevoerd? Waarom is het zo moeilijk om de omwonenden van Tata Steel tegemoet te komen, terwijl er voor het bedrijf wél aandacht is? Groningen is ook zo'n voorbeeld, dat je bij jezelf denkt: hoe kán het nou dat het zo lang duurt voordat het publieke belang op tafel komt?"

"Daarom lijkt het ons goed als de afspraken die ministers en staatssecretarissen hebben met potentiële lobbyisten in kaart worden gebracht", aldus Van der Laan. "We moeten weten wie met wie heeft gesproken."

Instrumentarium bestaat al - of niet?

Volgens Uitermarkt is de parlementaire roep om een lobbyregister "niet proportioneel". Bovendien zou de overheid allang over de instrumenten beschikken om meer transparantie te creëren. Ministers kunnen bijvoorbeeld al jaren hun afspraken in een openbare agenda zetten, maar die wordt momenteel niet goed geüpdatet. Daar moet dus beter gebruik van worden gemaakt: "Ik vind het echt belangrijk dat je eerst kijkt wat je nog kan doen in het hier en nu", aldus de minister.

Van der Laan vreest dat er van die voornemens weinig terecht zal komen. "Wat wij zien is dat het huidige instrumentarium, en dan vooral het agendasysteem van die bewindspersonen, gewoon niet werkt. Daarom zegt de Kamer nu ook: wij willen weten hoe beleid tot stand komt."

Bovendien volstaat het niet om enkel de agenda's van bewindslieden bij te houden, aldus het oud-Kamerlid. "Vaak wordt er ook gelobbyd op ambtelijk niveau, en bij de Tweede Kamer. Wij willen ook bijvoorbeeld van wetgevers kunnen zien: wie heb je nou eigenlijk gesproken? Heb je wel naar iedereen geluisterd, of hebben organisaties die een lobbyist kunnen huren veel meer inspraak? Lobbyisten zijn natuurlijk ook vaak oud-Kamerleden en oud-ministers, die kunnen beleidsmakers goed bereiken."

Parlement en kabinet tegenover elkaar

Dirk Beljaarts, minister van Economische Zaken, heeft gemengde gevoelens over de oproep van het parlement. "Mijn collega Uitermark heeft duidelijk uitgelegd waarom het nu voor het kabinet nog niet nodig is. Ik denk dat we het in Nederland wel goed voor elkaar hebben als je het vergelijkt met andere landen in de wereld. Maar ik snap de roep om transparantie wel. Ik zie ook in die agenda's, bijvoorbeeld, dat er winst te behalen is. Dus laten we dat eerst nou eens goed doen."

Ondertussen kijkt Van der Laan uit naar de aanstaande gesprekken in de Tweede Kamer. "Het kabinet heeft er vooralsnog geen zin in, dus het wordt heel interessant om te kijken of dit parlement zegt: we gaan het toch doen, ook als het extraparlementair kabinet er geen zin in heeft."