Alleen nog legale wiet in tientallen coffeeshops: 'Gedoogbeleid is idioot'

Coffeeshops in tien Nederlandse gemeenten verkopen vanaf vandaag alleen nog maar legaal geteelde wiet. Het is een cruciale stap in het zogeheten 'wietexperiment'. "Als je in Nederland zo'n genotsmiddel mag kopen, moet je ook toestaan dat het gelegaliseerd verbouwd wordt", reageert oud-burgemeester Onno Hoes in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Het gaat om de gemeenten Almere, Arnhem, Breda, Groningen, Heerlen, Hellevoetsluis, Maastricht, Nijmegen, Tilburg en Zaanstad. Coffeeshops mogen in deze gemeente niet meer illegaal inkopen, wat decennialang werd gedoogd. In totaal gaat het om bijna tachtig shops die alleen nog maar afnemen van een selecte groep telers (tien in totaal) die aan het experiment meedoen.

Gedoogbeleid is 'idioot'

De overheid gaat niet alleen de kwaliteit van de gereguleerde productie testen, maar ook het effect op de criminaliteit en de volksgezondheid. Hoes, oud-burgemeester van Maastricht, heeft veel vertrouwen in deze historische stap. "Het is cruciaal om eindelijk de cirkel te sluiten. Het gedoogbeleid wat we in Nederland hebben, dat je dus mag kopen en verkopen, maar niet mag inkopen, is idioot. Net alsof je wel melk mag drinken, maar geen koe in de wei mag zetten."

Gemeente Maastricht doet ook mee aan het experiment. "Je hoopt dat er minder criminaliteit komt", vervolgt de oud-burgemeester. "Voordat de achterdeur was gelegaliseerd, kwamen bedrijven aan de deur waarvan je niet wist wie ze waren en wat voor kwaliteit ze boden. Je had als overheid geen enkele controle, wat je nu wel krijgt."

De wietsector "moest wel crimineel zijn, want als je het kunt verbouwen zonder dat je je als cannabisteler mag inschrijven, dan drijf je ze in het criminele circuit", zegt Hoes. "Daar gaan we ze uitrekken."

Zorgen over omschakelproces

Coffeeshops geven aan dat de legale wiet goed in de smaak valt bij de consument, maar toch zijn er ook zorgen of de omschakeling soepel zal verlopen. Het legale teelproces zit namelijk nog in een opgroeifase. Slechts vijf van de tien geselecteerde telers leveren naar volledige capaciteit. "Maar ze gaan kwaliteit maken en dat wordt gecontroleerd door een gecertificeerd instituut", is Hoes positief. Kortom, "als consument weet je dat de prijs klopt en dat je geen criminele tussenhandelaar meer hebt".

Maar het produceren van genoeg legale wiet is dus nog een uitdaging. Mocht er niet genoeg zijn, gaan coffeeshops waarschijnlijk alsnog in de illegale hoek kijken. "De telers die zijn geselecteerd, zijn nog niet allemaal op gang gekomen. Het heeft erg lang geduurd voordat het experiment werkelijkheid is geworden." De eerste voorbereidingen begonnen in 2017, maar pas eind 2023 was er voor het eerst legale wiet te koop.

Daarnaast is de kwaliteit van de hasj, één van de producten die legaal geteeld gaat worden, "nog niet helemaal wat ze willen hebben", weet Hoes. Coffeeshops trokken hierover een maand geleden aan de bel. Volgens hen "zijn we op de goede weg, maar nog niet helemaal klaar". Omdat in hun ogen het experiment te vroeg deze fase ingaat, is het risico op chaos en een mislukt experiment groot.

Blijft discussie in stand?

Oud-politicus Alexander Pechtold sluit zich bij het positivisme van Hoes aan. "Je hebt niet alleen te maken met een gezondheidsvraagstuk, maar ook met een criminaliteitsvraagstuk." Hij is verheugd dat het gedoogbeleid, dat Nederland decennialang hanteerde, verdwijnt. "Je weet niet wat in een voorgerolde joint zit."

Toch denkt hij dat de discussie over softdrugs in stand blijft. "Willen we dit wel? De ene zal nee zeggen en de andere ja. Liberalen zeggen over het algemeen: maak dit mogelijk. Het is een belangrijke stap waar Vera Bergkamp (voormalig politica namens D66, red.) jarenlang mee bezig is geweest." In 2021 pleitte ze al voor een nieuw coffeeshopbeleid.