Dringende oproep aan Tweede Kamer en staatssecretaris Karremans: stop met marktwerking in de jeugdzorg

Deze week stemt de Tweede Kamer over de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg, die moet voorkomen dat tragedies zoals die van een toen tienjarig meisje uit Vlaardingen zich herhalen. Hoewel Boris van der Ham, voorzitter van de Branches Gespecialiseerde Zorg voor Jeugd, over de wet te spreken is, pleit hij voor meer actie. "De jeugdzorg is door marktwerking nu een jungle."

Het inmiddels elfjarige meisje kwam in mei vorig jaar in het ziekenhuis terecht met zeer ernstige verwondingen. De mishandelingen in het pleeggezin vonden waarschijnlijk jarenlang plaats. Tegen de pleegouders loopt momenteel een rechtszaak.

De situatie van het Vlaardingse meisje lijkt de politiek wakker te hebben geschud. "We hebben zorgen over de veiligheid van andere kinderen, omdat deze casus zo aangrijpend, ernstig, heftig en verdrietig is – wat het meisje is overkomen en wat het met de familie heeft gedaan", zei Angela van der Putten van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd eerder bij de NOS.

"In deze situatie is er door meerdere mensen op meerdere plekken niet goed samengewerkt en zijn signalen niet serieus genomen. Daarom willen we een breder zicht krijgen op het functioneren van die organisaties," aldus Van der Putten.

Stevige jeugdzorg in de breedte

Van der Ham reageert maandag bij Goedemorgen Nederland op NPO 1. "In dit geval is er een groot onderzoek geweest en daar heeft de jeugdzorg op gereageerd", zegt de voorzitter van de branchevereniging. "Binnen de sector waar ik voorzitter van ben, werken we met de gehandicaptenzorg, de ggz en de jeugdzorg samen, om ervoor te zorgen dat we een stevigere zorg voor jeugd in de breedte krijgen."

Volgens hem is daar "heel veel voor nodig". "Deze wet kan daarbij helpen. Die moet wat mij betreft zo snel mogelijk en intact worden aangenomen. Er moeten geen verslappingen worden toegestaan, omdat dat niet goed is voor de jeugdzorg in Nederland."

Toch denkt Van der Ham dat de wet niet ver genoeg gaat. "Er staat ongelofelijk veel druk op de zorg in de jeugd en dat komt onder andere door de marktwerking. In 2015 is er marktwerking in de jeugdzorg gekomen. We zijn nu tien jaar verder. Het was de bedoeling dat het allemaal beter en goedkoper zou worden. Het is allemaal niet beter en zeker niet goedkoper geworden."

Van der Ham roept de politiek op om de jeugdzorg los te maken van marktwerking. "Ik zou de Tweede Kamer, de staatssecretaris Karremans (Jeugd, Preventie en Sport, VVD, red.) en de verschillende gemeenten in Nederland willen oproepen om aankomend jaar te benutten om de jeugdzorg echt te ontdoen van de marktwerking. Met name als het gaat om de meest complexe situaties, waar heel veel zorg voor nodig is."

Een mogelijkheid is om landelijke afspraken te maken op bijvoorbeeld het gebied van tarieven. "Dan gaan instellingen daarop niet concurreren en ontstaat er stabiliteit. Dat kan je al voor 1 januari 2026 regelen," aldus Van der Ham. "Er moet rust in de tent komen, er moeten minder aanbieders komen en er moet een langdurige financiering komen. Marktwerking is hier nogmaals niet aan de orde."

Het Vlaardingse pleegmeisje is volgens hem slachtoffer geworden van een falend systeem. "Er is in haar geval heel veel aan de hand geweest. Ook binnen de regels die er zijn, is er niet voldoende opgetreden. In de algemeenheid – dat is dus een andere zaak – kun je zeggen dat de marktwerking die er nu is in de jeugdzorg niet werkt in het voordeel van goede zorg."

Tegelijkertijd dreigen nieuwe bezuinigingen op de jeugdzorg. "De bezuinigingen die aanstaande zijn op de jeugdzorg moeten niet doorgaan. De manier waarop we het hebben georganiseerd moet veel strakker. In 2015 hadden we zo’n 300 aanbieders qua jeugdzorg, nu hebben we er 6.000. Dat is geen marktwerking meer, dat is een jungle. Dat moet worden opgelost."

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft zelfs al gedreigd naar de rechter te stappen, wanneer er in de Voorjaarsnota niet een extra pot geld komt. Dat de VNG tegenover de Staat staat noemt Erik-Jan van Dorp, universitair docent Bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en eveneens aanwezig in de studio, "ongebruikelijk". "Het is tekenend voor de slechte verhoudingen tussen de gemeenten en het Rijk. Zeker als het gaat om dit soort financieringen."

Van der Ham steunt de VNG. "Volgens mij moeten we allemaal schouder aan schouder staan om ervoor te zorgen dat er meer geld komt," aldus het voormalig D66-Tweede Kamerlid.