Waarom sommige regio's in Nederland (veel) sneller vergrijzen dan andere

Nederland vergrijst. Aan de randen van Nederland is de vergrijzing het meest zichtbaar. Wat kost de vergrijzing onze randregio's? Waarom slaat het fenomeen vooral daar hard toe? En hoe proberen ze de bijbehorende problemen op te lossen? In de podcast Stand van Nederland: Aangehaakt gaan we op zoek naar antwoorden.

Zeeuws-Vlaanderen is bij uitstek een vergrijsde regio. De verschillen tussen deze regio en de andere regio's van Nederland zijn aanzienlijk. Uit de nieuwste cijfers (1 januari 2024) bleek dat 20,5 procent van Nederland op dat moment 65 jaar of ouder was. Dat betreft zo'n 3,7 miljoen mensen. In Zeeland en Limburg was dat toen al 25 procent. In Zeeuws-Vlaanderen ligt dat percentage nog hoger: op 27,5 procent.

Levensverwachting

Eindredacteur Peter Smolders zocht uit wat de belangrijkste oorzaken van de versnelde vergrijzing zijn. "Voor een klein deel zitten daar ook regionale factoren in", zegt Smolders. "Bijvoorbeeld in Zeeland - je zou het goed nieuws kunnen noemen - is de levensverwachting hoger dan in de rest van Nederland. Mensen leven langer, dus je hebt meer ouderen."

"In Limburg, waar het ook speelt, krijgen vrouwen gemiddeld minder kinderen", vervolgt Smolders. "Maar als je naar overkoepelende factoren kijkt, dan geldt voor al die regio's toch voornamelijk dat er een gebrek is aan een aantal basisdingen. Er is bijvoorbeeld geen enkele hbo-opleiding meer in Zeeuws-Vlaanderen. Het tekort aan aansprekende banen na hoger onderwijs speelt een rol. En dan heb je in iedere regio nog wel een extra factor."

Openbaar vervoer

Het openbaar vervoer wordt door Smolders aangemerkt als een sterk wegende factor in Zeeuws-Vlaanderen. "Als jij in het dorp Sluiskil woont en je moet voor je opleiding naar Middelburg - en die kans is heel groot - dan is dat 37 kilometer reizen, maar met het openbaar vervoer doe je daar een uur en 28 minuten over. Als je van Amstelveen naar Utrecht wil - dezelfde afstand - dan ben je er met ruim een halfuur."

Luister hier naar de podcast:

Lege winkels en weinig jongere mensen op straat waren twee zaken die opvielen op het onderste eiland van Zeeland. "Het is oppervlakkig waarnemen wat we dan doen natuurlijk", benadrukt Smolders. "Maar je ziet daar wel wat je overal ziet, maar echt in versterkte mate. De winkelstraat was opvallend omdat de helft er gewoon leegstaat. We zijn in een museum geweest dat volledig wordt gerund door vrijwilligers die allemaal 65 of 70+ zijn. Er is weinig retail, maar als er dan een koffiezaakje is, zit die helemaal vol met rollators en mensen van ongeveer 70."

De grootste plaats van Zeeuws-Vlaanderen is Terneuzen. Geograaf Josse de Voogd viel een aantal dingen op aan de plaats met zo'n 26.000 inwoners: "Daar zie je toch wel soms enigszins verloederde bebouwing, veel leegstand qua winkels. De duurdere wijken liggen wat meer langs de randen van de stad. In veel andere steden wordt de binnenstad vaak heel erg opgeknapt. Daar komen veel yuppen en jonge gezinnen wonen. Dat zie je toch in Terneuzen wat minder."

Werk

Wat De Voogd ook erg opvalt, is dat heel veel mensen uit Zeeuws-Vlaanderen wegtrekken en er niet meer naar terugkeren. "Dat zijn vooral de jongere mensen die voor studie en werk naar andere plekken in het land vertrekken. Wat vooral uitmaakt ten opzichte van het verleden, is dat banen vaak tijdelijker zijn en dat het veel gebruikelijker is dat beide partners werken. Als je daarnaartoe verhuist, wil je ook wel dat je voor het leven zeker bent van werk."

Meer horen over vergrijzing in de grensgebieden van Nederland? Luister nu naar de podcast van Stand van Nederland: Aangehaakt.