Zeeuws-Vlaanderen over het hoofd gezien: 'Je vecht al jaren om bij Nederland te horen, maar Nederland vergeet dat'

Zeeuws-Vlaanderen voelt zich vaak over het hoofd gezien door de landelijke politiek. In het gebied in Zeeland dat wordt omringd door water en België en waar je tot voor kort alleen snel kon komen door tol te betalen, wonnen 'protestpartijen' PVV, NSC en BBB bij de Tweede Kamerverkiezingen overtuigend. Dat vertelt electoraal geograaf Josse de Voogd in aflevering twee van Stand van Nederland: Aangehaakt op NPO 2. 

Voor De Voogd is Zeeland een interessante provincie. "Het is een soort Nederland in het klein. Middelburg is een soort Amsterdam. De grachtengordel-ambtenarenstad op microniveau. Vlissingen is Rotterdam, de havenstad, en Goes is het drukke station Utrecht. Dwars door Zeeland loopt een waterscheiding: Zeeuws-Vlaanderen, dat voor het grootste deel van oudsher katholiek is, net als het zuiden van heel Nederland."

Status aparte

Voordat hij wethouder werd in Terneuzen, diende Laszlo van der Voorde (PvdA) in 2020 een bijzondere motie in: hij pleitte ervoor dat Zeeuws-Vlaanderen binnen Nederland een status aparte zou krijgen. "We hebben heel veel voorzieningen zien wegtrekken", verzucht de politicus. "Er wordt hier veel geld verdiend, er is hier veel werk, alleen hebben wij weleens het gevoel dat het niet wordt gezien. Je ziet de voorzieningen verschralen."

Van der Voorde was boos dat mensen die Zeeuws-Vlaanderen met de auto wilden bereiken, tot december vorig jaar tol moesten betalen voor de Westerscheldetunnel. Om daar aandacht voor te vragen stelde zijn partij voor om de naam van de gemeente te veranderen in 'Hollands Wingewest'. "Natuurlijk een utopie om te denken dat de Raad daar mee zou instemmen, maar het is wel een belangrijk signaal geweest."

Dat instanties vertrekken uit Zeeuws-Vlaanderen, ziet De Voogd terwijl hij door Terneuzen wandelt. "Hier zat het UWV, daar zat de Belastingdienst", wijst hij lege gebouwen aan. "Om de hoek zat het kantongerecht. Allemaal zaken waar Terneuzen vroeger groot genoeg voor was, maar die op een gegeven moment zijn opgeschaald. Vanuit een plek als Terneuzen is het vervolgens meteen een heel stuk verder reizen. Dat kost een hoop geld als je geen hoog inkomen hebt."

Regio over het hoofd gezien

Vorig jaar onderzocht de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur welke regio's van Nederland het moeilijk hebben en hoe dat komt. Volgens voorzitter Jantine Kriens ziet Den Haag een aantal regio's over het hoofd. "Het idee van de afgelopen jaren was dat je het meeste geld zou verdienen als Nederland als we investeren in grote projecten in de Randstad. De veronderstelling was, en er waren ook veel economen die daarvan overtuigd waren, dat heel Nederland daarvan zou profiteren. Dat is niet zo."

"Zeeuws-Vlaanderen profiteerde niet, maar ook Noordoost-Limburg niet, Noordoost-Groningen niet", vertelt Kriens. "Ik vind dat er onvoldoende aandacht is geweest voor regio's en het specifieke van regio's. Dat heeft er ook toe geleid dat de regio's zich vergeten voelen. Ik heb nogal wat mensen gesproken die het gevoel hadden: 'Ze doen maar in Den Haag, ik geloof het niet meer'. Mensen hebben het gevoel: je hebt het niet over mijn probleem. En daar hebben ze voor een deel gelijk in."

'Protestpartijen' groot in Zeeuws-Vlaanderen

Dat blijkt ook uit het stemgedrag in Zeeuws-Vlaanderen, ziet electoraal geograaf De Voogd. Ruim de helft van de 105.000 inwoners van het gebied woont in Terneuzen (55.000). Bij de meest recente Tweede Kamerverkiezingen ging dertig procent van de stemmen daar naar de PVV, een stuk meer dan het landelijk gemiddelde. PVV, NSC en BBB haalden samen bijna de helft van de stemmen (49,3 procent).

"De protestpartijen waren van oudsher vooral groot in de oude wijken van de grote steden, maar je ziet dat bepaalde fenomenen verschuiven", vertelt De Voogd. "Ook hier is migratie nu een stuk zichtbaarder dan twintig jaar geleden. Daarnaast valt op dat deze partijen het goed doen in industriegebieden of voormalig industriegebieden. Waar je ook kijkt: waar fabrieken staan, is ook de PVV groot."

In het dorp Sluiskil vlakbij Terneuzen zijn de cijfers nog extremer. Daar haalde de PVV net geen absolute meerderheid (48 procent van de stemmen). PVV, NSC en BBB haalden samen 67 procent van de stemmen. In Sluiskil werd zestig jaar geleden een kanaal gegraven, waarvoor een deel van het centrum moest wijken. 

"Het historische centrum van het dorp", zegt Loek van Hecke, vrijwilliger van het museum in Sluiskil, in Stand van Nederland: Aangehaakt. "Er waren een paar hotels, een café, er zat een fietsenmaker en een geweldig mooi stationsgebouw." De protesten van de lokale bevolking werden niet gehoord. "Tegen het Rijk kan je niet opboksen. Als Zeeuws-Vlaanderen vecht je al jaren omdat je bij Nederland wil horen, maar Nederland vergeet dat telkens. 'O, jij hoort ook nog bij ons?'"

Opdracht voor politiek

Volgens RLI-voorzitter Kriens moet Den Haag een inhaalslag maken om het vertrouwen van de regio terug te winnen. "In elke programma van provincies en het hoofdlijnenakkoord staat dat iedere regio telt. Ik vind dat de politiek een eerste stap heeft gezet, ze hebben middelen vrijgemaakt. Maar de grote financiering en het fundamenteel anders kijken, zien dat Nederland niet een Randstad is met periferieën, maar een verzameling buitengewoon interessante regio's, is nog niet aan de orde."

Meer weten? Kijk vanavond naar aflevering twee van Stand van Nederland: Aangehaakt, om 23.10 uur op NPO 2.